Üfe, üretici fiyat endeksi kelimesinin kısaltılarak kullanımına olanak tanıyan kısaltılmış bir kelimedir. Üfe ülke ekonomisinde yer alan bazı fiyatlandırmaların yeniden hesaplanabilmesinde etkili olan bir kavramdır. Üretici fiyat endeksi, ülkemizin sınırları içinde yer alan üretilen her türlü ürün ve hizmetin satıldığı fiyatlardaki değişimlerini ifade eden bir kavram olarak bilinir. Ekonomistlerin sıklıkla kullandığı bu kavrama göre fiyat endeksleri temel ekonomik bir gösterge olarak daima kullanılır. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından belirlenen bu kavram yine aynı kurum tarafından hesaplanarak yayınlanmaktadır. Üretim maliyetlerindeki periyodik değişimleri ölçen bu kavramın miktarındaki artış, maliyetlerinde artmasına neden olarak enflasyon oranının artmasına sebebiyet verir. Eskiden tefe ve üfe kavramı olarak bilinen iki bağlantılı kelimenin 2014 yılından bu yana Yİ ÜFE kavramı olarak tek çatı altında toplanarak irdelendiği bilinmektedir. Üfe ve tefe birbirlerine bağlı olmaları nedeni ile üfe arttıkça tefenin de arttığı bilinir. Her bir sektöre göre ayrı ayrı hesaplanan üfe, kişisel harcamalar daha çok baz alınarak yapılmaktadır. Eğitim, sağlık, yeme içme gibi en temel ihtiyaçlar üzerinden hesaplandığı bilinen üfe hakkında merak edilen sorular ve bu soruların yanıtları sizler için derlendi…
Üfe Neyi Kapsar?
Fiyat değişimlerindeki farklılıkları ön plana çıkaran üfe, kendi kapsamı içinde pek çok faaliyet kollarını kapsamaktadır. İktisadi faaliyet kapsamında bilindiği üzere üfenin kapsamında genelde tarım faaliyetleri yer almaktadır. Üretilen her bir tarım ürünün bahsi geçen yıla ait ve geçmiş yıllardaki kıyaslamasının yapıldığı kapsam alanlarından ilki budur. Örneğin 2010 yılında bir kilo domatesin satış fiyatı ile 2020 yılında satılan bir kilo domatesin fiyatının arasındaki değişimlere bakmaktadır. Bir diğer kapsam alanları ise avcılık, ormancılık ve balıkçılık olarak bilinmektedir. Bahsi geçen dört farklı sektör iktisadi kavramlar içerisinde yer alan üfe değerlerini ifade eder. Sanayi alanını kapsayan üfe değerlerine bakıldığında ise imalat sanayii, elektrik, gaz, su, madencilik ve taş ocakçılığı yer almaktadır.
Buna ek olarak üfenin kapsama alanı dışında kalan diğer sektörler arasında genelde şunlar yer almaktadır;
· Perakende
· Depolama
· Haberleşme
· Otel hizmetleri
· İnşaat
· Eğitim
· Sağlık
Üfe Neden Artar?
Ülkedeki enflasyon oranının artmasına neden olarak gösterilen ve siyasiler tarafından sıklıkla tercih edilen üfe oranının artmasında üretim faaliyetleri yer almaktadır. Örnek verilmesi gerekirse tarım alanındaki üfe oranının artmasında üretimin sınırlılığı ve kullanılan hammaddelerin sınırlılığı yer almaktadır. Kısacası bir sezonda on bin ton domates üretiliyorsa ve geçmiş yıllardaki orana göre daha azsa üfe oranı artacaktır. Bu esnada kullanılan dağıtım masraflarının gübreleme masraflarının ve sulama maliyeti gibi ek maliyetlerin de artış göstermesi üfenin artmasındaki en temel neden olarak gösterilmektedir.
Üfe Nasıl Yorumlanır?
Üfenin yorumlanmasında enflasyon eğrisi önemlidir. Enflasyonun belirlenmesinde üfe ve tüfe oranları birbirlerinden bağımsız olarak irdelenmez. Birini artış ya da düşüş göstermesi diğerini de olumsuz etkileyeceğinden dolayı tüm veriler elde edilir ve daha sonra üzerine konuşulması gereklidir. Buna ek olarak üfenin yorumlanması için enflasyon değerleri ve tefeye ait tüm değerleri ayrı ayrı ele alınarak daha sonra bu üç kavram birbirlerine entegre edilmeye çalışılır.
Üfe'ye Göre Enflasyon Hesaplama?
Enflasyon oranı belli bir tarihe bakılarak bir mal üzerinden tüketicilerin alım gücünü hesaplayan sistemin adıdır. Örneğin on birim paraya on yıl önce ne kadar domates alındığı ve bugün on birim paraya ne kadar domates alınabildiğine bakılır. Bu nedenle üretici endeksi değil tüketici endeksi olarak bilinen tüfe oranına bakılır. Üfe enflasyona doğrudan etki eden bir kavram olarak bilinmemektedir.
Üfe İle Tüfe Arasındaki Fark Nedir?
· Tüfe, piyasada yer alan hizmet sektörünün oranlarını kapsayan bir kavram iken üfe enflasyon hesaplamasında hesaba katılan bir kavram olarak bilinmez.
· Üfe, kur değişimlerine bağlı olarak değişkenlik gösterebiliyorken, tüfe daha farklıdır ve tüketicilerin alım gücü ile paralellik göstermektedir.
· Üfe üretim miktarına yönelik birim parayı baz alırken tüfe tüketim gücü ile ilgilidir.
