Yahudiler, tarih boyunca
çeşitli mezheplere ve gruplara ayrılmışlardır. Bu grupların ayrılma nedenleri
arasında teolojik farklılıklar, coğrafi ayrılıklar ve kültürel farklılıklar
bulunmaktadır. İşte Yahudiliğin başlıca mezhepleri ve grupları:
1. Ana Mezhepler ve
Gruplar
1.1. Ortodoks Yahudilik
Özellikler: Geleneksel
Yahudi dini hukukuna (Halaha) sıkı sıkıya bağlıdırlar. Ortodoks Yahudiler,
Talmud ve diğer dini metinleri kutsal kabul eder ve günlük yaşamlarını bu
metinlere göre düzenlerler.
Alt Gruplar:
Haredi (Ultra-Ortodoks):
En muhafazakar gruptur. Modern dünyadan mümkün olduğunca uzak dururlar.
Modern Ortodoks: Hem dini
kurallara bağlıdırlar hem de modern dünyayla entegre olmaya çalışırlar.
1.2. Muhafazakar Yahudilik
Özellikler: Ortodoks ve
Reform Yahudilik arasında bir yerde durur. Geleneklere ve Halaha'ya bağlı
kalmakla birlikte, zaman zaman modern çağın gerekliliklerine uyum sağlarlar.
Yaklaşımlar: Halaha'ya
bağlılık sürdürülmekle birlikte, modern yaşamın gerekliliklerine bazı
esneklikler gösterirler.
1.3. Reform Yahudilik
Özellikler: En liberal ve
modernist yaklaşıma sahiptir. Halaha'ya bağlılık daha gevşektir ve bireysel
vicdan ve toplumsal değişimlere büyük önem verirler.
Yaklaşımlar: Geleneklerin
ve ritüellerin modern yaşamla uyumlu hale getirilmesine önem verirler.
1.4. Yeniden Yapılanmacı
Yahudilik
Özellikler: Yahudiliği
sürekli gelişen ve değişen bir uygarlık olarak görürler. Bireysel vicdan ve
toplumsal adalet konularına büyük önem verirler.
Yaklaşımlar: Din, kültür
ve etnisiteyi içeren geniş bir Yahudi kimliği anlayışına sahiptirler.
2. Etnik Gruplar
2.1. Aşkenaz Yahudileri
Özellikler: Orta ve Doğu
Avrupa kökenlidirler. Yiddiş dili ve kültürü bu grubun belirgin
özelliklerindendir.
Tarih: Avrupa'da yaşanan
pogromlar ve Holokost, Aşkenaz Yahudilerinin tarihini büyük ölçüde
etkilemiştir.
2.2. Sefarad Yahudileri
Özellikler: İber
Yarımadası (İspanya ve Portekiz) kökenlidirler. Ladino dili ve kültürü bu
grubun belirgin özelliklerindendir.
Tarih: 1492'de İspanya'dan
ve 1497'de Portekiz'den sürgün edildikten sonra Osmanlı İmparatorluğu, Kuzey
Afrika ve diğer bölgelere dağılmışlardır.
2.3. Mizrahi Yahudileri
Özellikler: Orta Doğu ve
Kuzey Afrika kökenlidirler. Arap ülkelerinde, İran, Irak, Yemen gibi bölgelerde
yaşamışlardır.
Tarih: İsrail'in
kuruluşuyla birlikte bu bölgelerden İsrail'e göç etmişlerdir.
2.4. Beta İsrael (Etiyopya
Yahudileri)
Özellikler: Etiyopya
kökenlidirler ve kendi dini uygulamaları vardır.
Tarih: 20. yüzyılın
sonlarında İsrail'e büyük göçler gerçekleştirmişlerdir.
3. Küçük ve Tarihi Gruplar
3.1. Karay Yahudileri
Özellikler: Yalnızca
Tanah'ı kabul ederler ve Talmud'u reddederler.
Tarih: Karay Yahudileri,
8. yüzyıldan itibaren ortaya çıkmış bir gruptur.
3.2. Samaritanlar
Özellikler: Yalnızca
Tevrat'ın ilk beş kitabını kabul ederler.
Tarih: Antik İsrail ve
Filistin bölgelerinde yaşamışlardır ve günümüzde çok az sayıda kalmışlardır.
Özet
Yahudilik, tarihi ve
kültürel zenginliğiyle birçok mezhebe ve gruba ayrılmıştır. Ortodoks,
Muhafazakar, Reform ve Yeniden Yapılanmacı Yahudilik gibi mezhepler dini
uygulamalarda farklılık gösterirken, Aşkenaz, Sefarad, Mizrahi ve Beta İsrael
gibi etnik gruplar kültürel ve coğrafi farklılıkları temsil eder. Ayrıca, Karay
Yahudileri ve Samaritans gibi tarihi ve küçük gruplar da mevcuttur. Bu
çeşitlilik, Yahudi toplumunun dinamik ve çok yönlü yapısını göstermektedir.
Zina Kaça Ayrılır?
Zina, İslam hukukunda
(fıkıh) yasaklanmış ve haram kılınmış bir fiildir. Zina, evlilik dışı cinsel
ilişkiyi ifade eder ve bu fiil, İslam'da büyük günahlardan biri olarak kabul
edilir. Zina, İslam hukukunda farklı durumlara göre ayrılır ve her bir durum
için farklı hükümler ve cezalar öngörülür. İşte zina çeşitleri ve bunların
açıklamaları:
1. Bekârlar Arasındaki
Zina (Zina-i Hür)
Tanım: Evlilik bağı
olmayan bekar bir erkek ve bekar bir kadının evlilik dışı cinsel ilişkide
bulunması.
Hüküm ve Ceza: Bu tür zina
için İslam hukukunda uygulanan ceza, şer'i ceza olan 100 değnek (celde)
cezasıdır. Bu hüküm Kur'an-ı Kerim'in Nur Suresi'nde geçmektedir:
Nur Suresi, 24:2
Arapça: "اَلزَّانِيَةُ
وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍۚ وَلَا تَأْخُذْكُمْ
بِهِمَا رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللّٰهِ اِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّٰهِ وَالْيَوْمِ
الْاٰخِرِۚ وَلْيَشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَائِفَةٌ مِّنَ الْمُؤْمِنِينَ"
Türkçe: "Zina eden
kadın ve zina eden erkekten her birine yüz sopa vurun. Allah'a ve ahiret gününe
inanıyorsanız, Allah'ın dini konusunda onlara acıyacağınız tutmasın.
Müminlerden bir grup da onların cezalandırılmasına şahit olsun."
2. Evli Kişilerin Zinası
(Zina-i Muhsan)
Tanım: Evli bir erkeğin
veya evli bir kadının başka biriyle evlilik dışı cinsel ilişkide bulunması.
Hüküm ve Ceza: Bu tür zina
için İslam hukukunda uygulanan ceza recm (taşlayarak öldürme) cezasıdır. Ancak,
recm cezası uygulanabilmesi için çok sıkı şartlar ve deliller gereklidir:
Dört erkek şahidin olayı
net bir şekilde görmüş olması.
Suçun itiraf edilmesi ve itirafın
geri alınmaması.
Sanığın akli dengesi
yerinde olması.
3. Tecavüz (Zina
Bi'l-İkrah)
Tanım: Bir kimsenin rızası
olmadan zorla cinsel ilişkiye girilmesi durumu.
Hüküm ve Ceza: Zorla
yapılan cinsel ilişki (tecavüz) durumunda, mağdur olan kişiye ceza verilmez;
fakat saldırgan ağır cezalara çarptırılır. Bu tür suçlar için İslam hukukunda
ağır cezalar öngörülür ve saldırganın durumu toplumsal düzeni bozduğu için ağır
şekilde cezalandırılması gerekir.
4. Yakın Akrabayla Zina
(Zina Bi'l-Mahram)
Tanım: Evliliği haram olan
yakın akrabalar arasında gerçekleşen cinsel ilişki.
Hüküm ve Ceza: Bu tür zina
en ağır suçlardan biri olarak kabul edilir ve cezası genellikle daha ağır olur.
Bu durumda da zina hükümleri uygulanır, ancak toplumsal ve dini açıdan suçun
vahameti daha büyük kabul edilir.
Genel Hükümler ve Şartlar
Dört Şahit: Zinanın
cezasının uygulanabilmesi için dört güvenilir Müslüman erkeğin zina fiilini
açıkça görmüş ve tanıklık etmiş olması gerekir.
İtiraf: Zinayı işleyen
kişinin kendi isteğiyle ve zorlanmadan suçu itiraf etmesi de ceza için
yeterlidir. Ancak itiraf eden kişi daha sonra itirafını geri alırsa, ceza
uygulanmaz.
Kadı (Hâkim) Kararı: Bu
tür ceza hükümleri, İslam hukukuna göre yetkili bir kadı (hâkim) tarafından
verilmelidir.
İslami Açıdan Zinanın
Önlenmesi
Evlilik: İslam dini,
evlilik kurumunu teşvik ederek zina ve diğer gayri meşru ilişkilerin önüne
geçmeye çalışır.
Mahremiyet Kuralları:
Kadın ve erkek arasındaki ilişkilerde mahremiyet kurallarına uyulması, zina
riskini azaltan önemli bir tedbirdir.
Toplumsal Destek: Toplumun
zinaya karşı duyarlı olması ve bu tür fiilleri önlemek için gerekli tedbirleri
alması önemlidir.
Sonuç
Zina, İslam hukukunda ciddi bir suç olarak kabul edilir ve çeşitli durumlara göre farklı şekillerde ele alınır. Bekar kişiler arasındaki zina, evli kişiler arasındaki zina, tecavüz ve yakın akrabalar arasındaki zina gibi farklı kategorilerde değerlendirilir ve her birine özel cezalar öngörülür. Zina fiilinin cezasının uygulanabilmesi için çok sıkı şartlar ve deliller gereklidir. İslam dini, zina ve benzeri fiillerin önlenmesi için evlilik kurumunu teşvik eder ve mahremiyet kurallarına büyük önem verir.
Zan Kaça Ayrılır?
İslam literatüründe
"zan" (ظن) terimi, insanların düşünceleri, kanaatleri ve varsayımları
anlamında kullanılır. Zan, İslam ahlakında ve fıkhında önemli bir kavramdır ve
iki ana kategoriye ayrılır: Hüsnü Zan ve Su-i Zan. Bu iki tür zan, kişinin
başkaları hakkında sahip olduğu olumlu veya olumsuz düşünceleri ifade eder.
1. Hüsnü Zan (Olumlu Zan)
Hüsnü zan, insanların
başkaları hakkında iyi düşünceler ve iyi niyetler beslemesi anlamına gelir.
İslam, müminlerin birbirleri hakkında hüsnü zan beslemelerini teşvik eder.
Özellikler:
İyi niyet ve güven: Hüsnü
zan, başkaları hakkında olumlu düşünceler beslemeyi ve onlara güvenmeyi ifade
eder.
Toplumsal barış: Hüsnü
zan, toplumsal barış ve güvenin sağlanmasına katkıda bulunur.
Kur'an ve Sünnet'te Yeri:
İslam'da hüsnü zan teşvik edilir. Peygamber Efendimiz (s.a.v) de insanlara
karşı hüsnü zan beslemeyi öğütlemiştir.
İlgili Ayet ve Hadisler:
Hucurat Suresi, 49:12
Arapça: "يَا أَيُّهَا
الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ"
Türkçe: "Ey iman
edenler! Zannın birçoğundan sakının. Çünkü zannın bir kısmı günahtır."
Hadis: Peygamber Efendimiz
(s.a.v) şöyle buyurmuştur: "Müminler hakkında hüsnü zan besleyin."
2. Su-i Zan (Olumsuz Zan)
Su-i zan, insanların
başkaları hakkında kötü düşünceler ve şüpheler beslemesi anlamına gelir. İslam,
müminlerin birbirleri hakkında su-i zan beslemelerini yasaklar.
Özellikler:
Kötü niyet ve şüphe: Su-i
zan, başkaları hakkında olumsuz düşünceler beslemeyi ve onlara karşı şüphe
duymayı ifade eder.
Toplumsal huzursuzluk:
Su-i zan, toplumsal barış ve güveni zedeler, insanlar arasında fitneye ve
fesada neden olabilir.
Kur'an ve Sünnet'te Yeri:
İslam, su-i zan beslemeyi ve insanları gereksiz yere kötü düşüncelerle itham
etmeyi yasaklar.
İlgili Ayet ve Hadisler:
Hucurat Suresi, 49:12
Arapça: "يَا أَيُّهَا
الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ"
Türkçe: "Ey iman
edenler! Zannın birçoğundan sakının. Çünkü zannın bir kısmı günahtır."
Hadis: Peygamber Efendimiz
(s.a.v) şöyle buyurmuştur: "Zandan sakının. Çünkü zan, sözlerin en
yalanıdır."
Zan'ın Önemi ve Sonuçları
Zan, insanların düşünceleri ve tutumları üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Hüsnü zan, insanlar arasındaki güveni ve sevgi bağlarını güçlendirirken, su-i zan, toplumsal ilişkileri zedeler ve insanların birbirlerine olan güvenini sarsar. İslam, müminlerin hüsnü zan beslemelerini ve su-i zandan kaçınmalarını teşvik eder, böylece toplumsal barış ve güven sağlanır. Müminlerin birbirleri hakkında iyi düşünceler beslemesi, İslam ahlakının temel prensiplerinden biridir.
Zulüm Kaça Ayrılır?
Zulüm (ظلم),İslam
literatüründe adaletsizlik, haksızlık ve eşitsizlik anlamlarında kullanılır.
İslam'da zulüm, büyük bir günah olarak kabul edilir ve Müslümanlar zulme
uğrayanlarla dayanışma içinde olmalı, zulme karşı çıkmalıdır. Zulüm, çeşitli
şekillerde ve alanlarda ortaya çıkabilir. İşte zulümün bazı temel kategorileri:
1. Allah'a Karşı Zulüm
(Zulmullah)
Tanım: İnsanların Allah'a
karşı işledikleri günahlar ve O'nun emirlerine karşı gelmeleri olarak
tanımlanır.
Örnekler: Şirk (Allah'a
ortak koşmak),inkar etmek, haramları işlemek gibi davranışlar Allah'a karşı
yapılan zulümlere örnektir.
2. Kendi Nefislerine Karşı
Zulüm (Zulmun Nefs)
Tanım: İnsanların kendi
nefislerine yaptıkları haksızlık ve günahlar olarak tanımlanır.
Örnekler: Nefislerini kötü
arzularına esir etmek, haram yollarla kazanç elde etmek, ahlaki değerleri ihmal
etmek gibi davranışlar kendi nefislerine yapılan zulümlere örnektir.
3. İnsanlara Karşı Zulüm
(Zulmun İbad)
Tanım: İnsanların
birbirlerine karşı işledikleri haksızlık, adaletsizlik ve zulüm olarak
tanımlanır.
Örnekler: Şiddet,
haksızlık, zorbalık, haksız mal alma, iftira atma, hak gaspı gibi davranışlar
insanlara karşı yapılan zulümlere örnektir.
4. Hayvanlara Karşı Zulüm
(Zulmun Havvam)
Tanım: İnsanların
hayvanlara karşı işledikleri haksızlık ve kötü muamele olarak tanımlanır.
Örnekler: Hayvanlara
işkence etmek, kötü muamelede bulunmak, onlara eziyet etmek, onlara açlık ve
susuzluk çektirmek gibi davranışlar hayvanlara karşı yapılan zulümlere
örnektir.
Zulmün Önlenmesi ve
Sonuçları
İslam, zulmün her
türlüsünü şiddetle kınar ve müminleri zulme karşı çıkmaya teşvik eder. Adalet,
insaniyet, merhamet ve dürüstlük İslam'ın temel prensiplerindendir.
Müslümanlar, zulme uğrayanların yanında yer almalı, zulme karşı mücadele etmeli
ve adaletin sağlanması için çaba göstermelidirler. Zulüm, hem dünyada hem de
ahirette büyük bir cezaya sebep olabilir. Adaletin sağlanması ve zulmün
önlenmesi için Müslümanlar, İslami ilkeler ve değerler doğrultusunda hareket
etmelidirler.
Ravi Sayısı Bakımından Hadisler Kaça Ayrılır?
Hadisler, İslam
ilimlerinde Peygamber Efendimiz'in (s.a.v.) sözlerini, fiillerini ve onaylarını
aktaran rivayetlerdir. Hadislerin sınıflandırılmasında kullanılan çeşitli
kriterler vardır. Bu kriterlerden biri de hadislerin ravi (nakilci) sayısına
göre sınıflandırılmasıdır. Ravi sayısına göre hadisler, mütevatir ve ahad olmak
üzere iki ana kategoriye ayrılır.
1. Mütevatir Hadisler
Tanım: Mütevatir hadisler,
yalan üzerinde birleşmeleri aklen mümkün olmayan kalabalık bir topluluk
tarafından nakledilen hadislerdir. Bu tür hadislerin doğruluğuna kesin olarak
inanılır çünkü çok sayıda ravinin aynı olayı bağımsız olarak nakletmesi,
hadislerin doğru olduğuna dair güçlü bir kanıt oluşturur.
Özellikler:
Ravi Sayısı: Her tabakada
(nesilde) çok sayıda ravi (nakilci) tarafından rivayet edilmiştir.
Kesinlik: Bu hadislerin
doğruluğu konusunda kesin bir bilgi vardır.
Örnek: Peygamber
Efendimiz'in (s.a.v.) Miraç hadisesi mütevatir hadisler arasında yer alır.
2. Ahad Hadisler
Tanım: Ahad hadisler,
mütevatir derecesine ulaşmayan, yani her tabakada (nesilde) az sayıda ravi
tarafından nakledilen hadislerdir. Ahad hadisler, zannî bilgi ifade eder; yani
doğruluklarına dair kesin bilgiye ulaşılmaz ancak büyük çoğunlukla doğru kabul
edilirler.
Ahad Hadislerin Alt
Kategorileri:
2.1. Meşhur Hadis
Tanım: İlk tabakada az
sayıda ravi tarafından nakledilmiş ancak sonraki tabakalarda (nesillerde)
yaygın olarak nakledilen hadislerdir.
Özellikler: Meşhur
hadisler, ikinci veya üçüncü tabakada (nesilde) mütevatir derecesine
ulaşabilirler.
Örnek: "Ameller niyetlere
göredir" hadisi başlangıçta az sayıda ravi tarafından nakledilmiş ancak
sonradan yaygın olarak rivayet edilmiştir.
2.2. Aziz Hadis
Tanım: Her tabakada
(nesilde) en az iki ravi tarafından nakledilen hadislerdir.
Özellikler: Ravi sayısı
mütevatir hadisler kadar fazla değildir, ancak her tabakada en az iki ravi
tarafından rivayet edilmesi gerekir.
Örnek: "Hiçbiriniz,
kendisi için sevdiğini kardeşi için de sevmedikçe iman etmiş olamaz"
hadisi aziz hadis örneğidir.
2.3. Garib Hadis
Tanım: Bir tabakada (nesilde)
sadece bir ravi tarafından nakledilen hadislerdir.
Özellikler: Ravi sayısının
azlığı nedeniyle doğruluğu konusunda daha dikkatli ve titiz bir değerlendirme
yapılır.
Örnek: Bazı özel durumlar
ve nadir olaylarla ilgili rivayetler garib hadisler arasında yer alabilir.
Sonuç
Hadisler, ravi sayısına göre mütevatir ve ahad hadisler olarak iki ana kategoriye ayrılır. Mütevatir hadisler, yalan üzerinde birleşmeleri aklen mümkün olmayan kalabalık bir topluluk tarafından rivayet edilmiştir ve kesin bilgi ifade ederler. Ahad hadisler ise zannî bilgi ifade eder ve meşhur, aziz ve garib olmak üzere alt kategorilere ayrılır. Bu sınıflandırma, hadislerin doğruluk derecelerini ve güvenilirliklerini belirlemeye yardımcı olur. İslam ilimlerinde hadislerin doğru bir şekilde anlaşılması ve uygulanması için bu tür sınıflandırmalar büyük önem taşır.
