Daha önceden tahmin edilebilen fakat önlenemeyen, insanların can ve mal kayıplarına neden olan yıkıcı olaylara doğa olayları veya doğal afetler denmektedir. Tahmin edinilmesine rağmen zamanının kesin olarak bilinmemesi doğa olayı oluştuğundan çok büyük zararlara yol açabilmektedir. Kısa süreli olsa da aniden ortaya çıkan doğa olayları engellenememektedir. Doğa olayları engellenemez olup belli başlı önlemler alınarak alınan zarar azaltılabilmektedir. Yıkıcı doğa olayları ise şöyle özetlenebilir;
· Sel: Yoğun ve düzensiz su akışıyla belirli bir bölgedeki toprağın su altında kalması olayına sel denir. Sel oluştuğunda toprak tamamen veya kısmen su altında kalabilir. Şiddetli yağmur yağışı, tsunami, nehir ve akarsuların taşması selin oluşmasına neden olan faktörler arasındadır. Bu gibi durumlarda toprak taşıyabileceğinden fazla su ile karşılaşmakta ve taşmaktadır.
· Deprem: Levhalarda oluşan ani kırılmalar sonucu meydana gelen olaya deprem adı verilmektedir. Levha yer kabuğunu oluşturan parçalara denir. Ani kırılmalar sonucu oluşan titreşimler yeryüzünde sarsıntı meydana getirmekte ve şiddete göre can ve mal kaybı yaşanabilmektedir. Depremin diğer adı olarak zelzele kullanılmaktadır. Depremin en şiddetli olduğu ve hissedildiği yere depremin merkez üssü denilir.
· Heyelan: Deprem ve yağış gibi faktörlere bağlı olarak toprağın alt ve üst zemininin oynaması ve yer değiştirmesine heyelan denmektedir. Diğer bilinen adı toprak kaymasıdır. Toprağın yapısı ve eğimi heyelanı etkileyen faktörler arasındadır. Heyelandan korunmak için eğimli araziler ağaçlandırılmalı, riskli bölgeler yerleşim engellenmeli ve yamaç kısımlarında su kanalları açılmalıdır.
· Çığ: Kar yağışı ve eğimli yamaçlarda bitki örtüsünün olmaması dolayısıyla oluşan olaylara çığ denmektedir. Eğimli yamaçlarında olduğu yer büyüyen kar kütleleri çığ oluşturmaktadır. Gök gürültüsü, deprem, rüzgar, zemin yapısı ve canlı hareketleri çığı etkileyen faktörler arasındadır. En çok çığ görülen yerler dağlık bölgelerdir. Çığ oluşmasını önlemek için yamaç kısımlarında duvar ve set örülmeli ve ağaçlandırma yapılmalıdır.
· Volkanik Patlama: Magma adı verilen erimiş kayaların yeryüzüne çıktığı olaylara volkan denmektedir. Yerin altından yüzeye fışkıran erimiş kayalara lav denilmektedir. Lavlar yüksek dereceli ısıya sahiptir ve çevresine zarar vermektedir.
· Kasırga: Okyanus üzerinde oluşan ve karaya doğru gelen şiddetli rüzgarlara kasırga adı verilir. Bilinen diğer adı tayfundur. Genellikle saatlik hızları en az 120 km civarındadır. Okyanusa kıyısı olmayan ülkelerde görülmeyen bir afettir.
· Tsunami: Genellikle okyanuslarda görülür. Okyanusta oluşan dev dalgaların karaya ulaşarak su baskınları oluşturmasına tsunami denmektedir. Okyanusta oluşan bu dev dalgaların sebebi deniz tabanında meydana gelen alçalma ve yükselme hareketleridir.
Ekstrem Doğa Olayları Kökenlerine Göre Kaça Ayrılır?
Doğa olayları herhangi bir yerde normal süreç içerisinde oluşurken bazen normal süreç dışına çıkarak o güne kadar görülmemiş şekillerde ortaya çıkmaktadır. Daha önce seyrek olarak görülen veya görülmemiş bu olayların en az ya da en üst seviyelerine ekstrem değerler denir. Bu olayları ifade etmek için kullanılan ekstrem doğa olaylara normal süreç ve yaşantıda çok önemli sonuçlara yol açmaktadırlar. Ekstrem doğa olayların oluşumlarına göre üç gruba ayrılmaktadır. Bu gruplar şu şekilde özetlenebilir;
1. Astronomi kökenli: Bu olaylara örnek olarak meteor düşmesi gösterilebilir.
2. Meteoroloji kökenli: Bu olaylara örnek olarak kuraklık, ekstrem sıcaklıklar, fırtınalar, şiddetli yağışlar ve taşkınlar gösterilebilir.
3. Jeoloji ve Jeomorfoloji kökenli: Bu olaylara örnek olarak volkanik patlamalar, depremler, tsunami ve kütle hareketleri gösterilebilir.
Doğa Olayları ile İlgilenen Mesleğin Adı Nedir?
Doğa olayları ile ilgilenen meslekler yeşil yaka olarak bilinmektedir. Yeşil yaka olarak bilinen meslek dalları arasında peyzaj mimarisi, çevre mühendisi, jeolog, enerji mühendisi ve orman mühendisi yer almaktadır.
Doğa Olayları Karşısında Ne Tür Önlemler Alınmalıdır?
Ø Depreme karşı alınabilecek önlemler: Kitaplık, dolap gibi devrilme riski olan eşyalar duvara sabitlenmelidir. Avize, klima gibi cihazları duvar ve pencerelerden uzağa sağlam şekilde asılmalıdır. Deprem çantası hazırlanmalı ve sık sık kontrol edilmelidir. Karyolaların üzerinde ağır ve devrilebilecek eşyalar bulundurulmamalıdır. Deprem sigortası yapılmalıdır. Deprem sırasında kapalı alındaysanız sabitlenmemiş eşyalardan uzak durulmalı ve cenin pozisyonu alınmalıdır. Deprem sırasında açık alanda iseniz enerji hatları, ağaçlar ve duvarlardan uzak durulmalıdır.
Ø Sele karşı alınabilecek önlemler: Sel tehlikesi bulunan çevredeki yeşil alanlar korunmalı ve arttırılmalıdır. Sel tehlikesi bulunan yerlere yerleşim yapılmamalıdır. Sel esnasında suya temas etmeden yüksek ve güvenlik bir yere ulaşmaya çalışın.
Ø Çığa karşı alınabilecek önlemler: Çığ tehlikesi olan yerlere yerleşim yapılmamalıdır. Ormanlar ve yamaçlardaki bitki örtüsü ve koruma altına alınmalıdır. Kar yağışı olduğu zamanlarda haberler ve yol durumu takip etmelidir.
Ø Heyelana karşı alınabilecek önlemler: Heyelan riskini azaltmak için riskli bölgelerden uzak durulmalı ve arazi çalışmaları yapılmalıdır. Riski bölgelerde doğal denge bozulmadan drenaj kanalları açılmalıdır. Yamaç eteklerine istinat duvarları inşa edilerek, bitki ve toprak örtüsü koruma altına alınmalıdır.
Depremden Sonra Hangi Doğa Olayları Olur?
Depremden sonra birçok doğa olayı olabilir. Örneğin, depremden sonra yer sarsıntısı, tsunamiler, yanardağ patlamaları, volkanik patlamalar veya sel felaketleri gibi doğal afetler olabilir. Bunların hepsi depremin etkisi sonucu ortaya çıkan doğa olaylarıdır. Ayrıca, deprem sonrasında yapıların zarar görmesi veya yıkılması da sıklıkla görülür. Bu tür doğa olayları büyük zararlara neden olabilir ve insanların can ve mal kaybına yol açabilir. Depremler büyük bir tehlike oluşturur ve her zaman dikkatli olmak gerekir.
