İnsanlar ve hayvanlar vücutlarında, bazen normal
floralarında bazen de patojen olarak bakteri ve virüsleri barındırabilirler.
Dolayısıyla tüm bakterilerin patojen olduğunu söylemek yanlış olur. Ancak bazı
bakteriler de insan vücuduna girerek enfeksiyon ve yıkıma neden olabilir.
Salmonella, insanlar ve hayvanlar için patojen olan bakterilerden biridir.
Bağırsak sisteminde yerleşen, enfeksiyona neden olan ve vücudu ciddi şekilde
etkileyen bu bakterinin en yaygın bulaşma yolu hayvanlar ve kontamine
gıdalardır. Tifoid ateşi Salmonella'nın en sık nedenidir.
Salmonella Nedir?
Enterobacteriaceae familyasındaki Salmonella cinsi, 2000'den
fazla bilinen serotipe sahiptir. Bununla birlikte, binlerce serotipin yaklaşık
50'si insanlarda hastalığa neden olabilir. Özellikle hayvanları ve insanları
enfekte eden Salmonella typhi, insanlarda tifo ateşinin sebebidir. Salmonella,
bağırsak florasında ciddi enfeksiyonlara neden olan Escherichia coli gibi
bakterilerle birlikte bu aileye aittir. Bu Gram-negatif, hareketli, fakültatif
anaerobik bakteri, 37 santigrat derece ve pH 7.4 gibi optimal koşullarda
büyüyebilir ve yapısal özellikleri ile bağırsak florasını seçer. Bakteriler,
insanlar ve yiyecekler üzerinde kolayca çoğalır ve insandan insana ve hayvandan
insana bulaşma riski oluşturur. Bakteriler optimum sıcaklıkları tercih eder,
ancak aşırı soğuk sıcaklıklarda da hayatta kalabilir. Bu nedenle kronik
enfeksiyonlarda tanı sonrası tespit ve tedavi ve takip konusunda dikkatli
olunması önemlidir.
Salmonella Bakterisi Hangi Yollarla Bulaşır?
Tüm patojenlerde olduğu gibi, Salmonella'nın bakterileri
vücuda sokmasının ilk yolu enfekte hayvanlar ve yiyeceklerle temastır. Bulaşma
yollarından ilki, yayılmayı artıran en önemli faktör kötü hijyendir. Hayvanlar
bakteriler için önemli rezervuarlardır. Özellikle kertenkele, kaplumbağa ve
yılan gibi sürüngenler, tavuk ve domuz gibi çiftlik hayvanları, yumurta,
kanalizasyon, toprak, böcekler, çiğ deniz ürünleri ve et gibi hayvanlarla
doğrudan temas eden gıdalar, kemirgenler, tezgâh yüzeyleri ve antimikrobiyal
araçlar. Hayvanlar için bir niş, Salmonella türleri için bir sığınak ve üreme
alanıdır. Ek olarak, bu enfeksiyon, hayvancılıkla uğraşan ve hayvansal ürünleri
hijyene dikkat etmeden tüketen toplumlarda daha yaygındır. Bu nedenle hayvanlarla
temas, Salmonella'nın çok yaygın bir bulaşma yoludur. Salmonella, kontamine
gıdalar yoluyla bulaşan nadir bakterilerden biridir. Enfekte bir hayvanla gıda
teması veya başka bir enfekte nesne ile temas, gıda, bir kontaminasyon
kaynağıdır. Kontakt bakteriyel enfeksiyonların ortaya çıkmasının nedenlerinden
biri uluslararası seyahattir. Bireyler yaşadıkları ülkeye yaptıkları bu geziler
sonucunda bakteriyel enfeksiyonları bazen asemptomatik olarak vektör olarak
ülkeye taşıyabilirler. Yurtdışına seyahat ederken bazı testlerin ve kontrollü
tedavilerin istenmesi, bunun gibi bulaşma yollarını sınırlamak için alınan
önlemlerden biridir.
Salmonella Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?
Salmonelloz (Salmonella enfeksiyonu),bakteri vücuda
girdikten sonra 8 ila 72 saat içinde semptomlara neden olabilir. Bazı
durumlarda, kişilerin vücutlarında bakteri olabilir ve herhangi bir semptom
göstermeyebilir. Bu durumun kendisi hastalığa neden olmaz, ancak bakterilerin
ortamdaki yayılması için bir tehdit oluşturur. Sindirim sistemini kolonize eden
bakteri aktivitesi genellikle bağırsak hareketleriyle tespit edilir. Bu
nedenle, yutmadan defekasyona kadar olan yol boyunca patoloji bir enfeksiyon
belirtisidir. Hastaneye benzer belirtilerle gelen genel hastalarda görülen
belirtiler aşağıda sıralanmıştır.
• Alt karın
bölgesinde kramplar
• Ateş
• Kusma
• Mide bulantısı
• Şiddetli ishal
• Baş ağrısı
• Hematoşezya
• Kuru ağız
Semptomlar saatlerden
günlere kadar sürebilir. Bazı hastalar semptomsuz iyileşirken, diğerleri doktor
gözetiminde uygun tedavi olmadan iyileşmezler.
Salmonellozis Hangi Durumda Yüksek Risk Taşır?
Salmonella typhi alt türü Salmonella typhinin neden olduğu
tifo, daha ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Tedavi edilmeyen enterik ateş 3
haftadan uzun sürerse tifo ateşi olarak adlandırılır. Kan ve safra yollarında
çoğalır ve sepsis, lokal enfeksiyon, perforasyon, kanama, asemptomatik
kolonizasyon, tifo ve gastroenterit ile ilişkilidir. Bakteriler kana ve safra
kanallarına girdiğinde önemli klinik bulgular ortaya çıkar. Bunu dalak
büyümesi, bilinç kaybı, ateş, sıklıkla kabızlık ve nadiren ishal takip eder.
Tifo ateşi olan semptomatik hastaları tedavi etmek için çeşitli yöntemler
kullanılmaktadır. Semptomlar 5 yaşından küçük çocuklarda, yaşlılarda, eşlik eden
diğer tedaviler nedeniyle bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde ve asit
düşürücü ilaçlar alan kişilerde daha şiddetlidir.
Salmonella Şüphesinde Ne Zaman Hekime Başvurmak Gerekir?
Salmonella enfeksiyonu, semptomlara neden olmadan
bakterileri vücuttan tamamen ortadan kaldırabilir. Semptomlar genellikle 8 ila
72 saat arasında ortaya çıkar. Bakteriler vücuda girdikten birkaç gün sonra,
akut fazdaki insanlar, sağlıklarını etkileyen semptomlar hissetmeye başlarlar.
İnsanlar, özellikle diğer semptomların yanı sıra şiddetli ishal, kanlı dışkı,
şiddetli dehidratasyon ve ağız kuruluğu, mide bulantısı ve krampları varsa bir
doktora görünmelidir.
Salmonella Teşhisi Hangi Yollarla Koyulur?
Bakteriler vücuttaki en uygun yeri seçerler. Sindirim
sisteminin enzim ve salgılarının ilk savunma hattından geçebilen bakteriler,
bağırsağa yerleştikçe hızla çoğalmaya başlar. Bir sağlık otoritesine
başvururken yukarıdaki belirtiler sayılırsa, özellikle bağırsak bulgularını
gösteren durumlar olduğu için kan ve dışkı testleri istenecektir. İlk hafta
pozitif kan testi, 3. Bir hafta sonra dışkı testi pozitif sonuç verir. Dışkı
sonuçları bir yıldan fazla sürerse, kronik taşıyıcılık belirtisidir. Üriner
sistemde oluşan enfeksiyonlar idrarda da pozitif belirtiler gösterebilir.
Çeşitli moleküler yöntemler, serolojik tanı yöntemleri ve kültürde bakteri
üretimi, terapötik olarak bilgilendirici tanı yöntemleridir.
Salmonella Enfeksiyonu Tedavisi Nasıl Yapılır?
Semptomatik hastalar bir sağlık kuruluşuna başvurmaya gerek
kalmadan ve vücutlarındaki bakterilerin varlığından bile haberdar olmadan
iyileşebilirler, doğal olarak iyileşirler. Bazı durumlarda, ciddi ishal ve iç
dehidrasyon meydana gelebilir ve bu da tıbbi gözetimi gerekli kılar. Bu
hastalarda ilk seçenek intravenöz sıvılardır. Bu sayede vücuttaki elektrolit ve
sıvı seviyeleri normale döner ve bakteriler vücuttan atılır. 3 haftadan uzun
süren bağırsak ateşi ve ishal gibi kalıcı bakteri pozitifliği için antibiyotik
tedavisi ve istirahat, yeterli su ve mineral alımı önerilir. Kronik erteleme durumlarında,
safra kesesi oluşumu ve bağırsak sisteminin perforasyonuna bağlı ciddi
komplikasyonlar için cerrahi müdahale şarttır.
Salmonella Bakterisinden Korunmak Mümkün Mü?
Normal florada bulunmayan tüm bakteri ve virüslerin vücuda
girmesi kontrollü bir yaşam tarzı ile engellenebilir. Salmonella'nın en yaygın
bulaşma yolu kontamine gıda veya hayvanlarla temastır. Yani gıdaları iyice
temizlemeden tüketmeyin, hayvan dışkısı ile temas eden yerlerden gıda
tüketmekten kaçının, temiz su kaynakları kullanın, kanalizasyona temas eden
hayvanlarla temastan kaçının ve vahşi doğada gıdalardan kaçının. Hayvanlarla temas
ilk önlem olmalıdır.
