İnsanların kontrol edemediği bir şekilde yaptığı, tekrar eden karmaşık ya da basit hareket veya seslere “tik” denmektedir. Gündelik hayatta birçok kişide görebileceğimiz tikler, özellikle tik sahibi olan insan için epey can sıkıcı olabilir. Çünkü sosyal yaşantıyı körelten özellikleri vardır ve sürekli olarak şaka durumlarına maruz kalabilirler.
Tiklerdeki asıl amaç, kişilerin ısrarla o hareketi yapma ihtiyacı hissetmeleridir ve tik sonucunda kişi kendini rahatlamış hisseder. Her yaş insanda görülebilir. Fakat genellikle çocukluk çağında tik sahibi olmak daha kolaydır fakat birçok çocukta bu durum geçicidir. Çocuklarda tik oluşumunu sağlayan, devam ettiren ya da tik ataklarına sebep olan yanlış davranışlardan kesinlikle uzak durulması gereklidir. Ailenin çocuğa tik yüzünden baskı yapması, o tiki ortadan kaldırmayacak; bilakis daha çok artmasını ya da kalıcı olmasını sağlayacaktır. Bu yüzden mutlaka tik sahibi olan çocuğu bir uzman yardımı ile bu davranıştan uzaklaştırmak daha mantıklı olandır.
Basit ve komleks (karmaşık) olarak iki gruba ayrılan tikler; yapısal olarak farklılık gösterir. Basit tikler arasında göz kırpmak, dudak büzmek, omuz kaldırmak gibi ani ve hızlı davranışlar yer alır. Karmaşık tiklerde ise kişiler adı üstünde daha karmaşık hareketlerde bulunurlar. Örnek vermek gerekirse, birkaç kelimeyi tekrar etme, düz yürüme veya daireler çizme, tekme atma, küfür etme vb… Tikler dört çeşitten oluşurlar. Gelip Geçici Tikler, Kronik Motor veya Vokal Tikler, Tourette Bozukluğu Sendromu ve Başka Türlü Adlandırılamayan Tik Bozukluğu'dur. Bu nedenle tiklerin çeşitleri iyi bir şekilde tespit edilmeli ve tedavi de bu durumlara uygun bir şekilde yapılmalıdır. Tikler, çoğu zaman görmezden gelinse de kalıcı sonuçlar doğurabilir. Uzun süreli bir tik sahibi olan kişilerde başka psikolojik rahatsızlıklar oluşması veya görülmesi normaldir. Bu da önlenemez psikolojik sıkıntıların sebebi olur.
Tik Neden Oluşur?
Kişilerde tik oluşmasının en büyük etkenlerinden biri genetik faktörlerdir. Genetik faktörler ile ortaya çıkan tik durumları; başka sebeplerle de oluşabilir.
Yapılan araştırmalara göre insan beyninin bazı bölgelerinde oluşan hasarlar da tiklere yol açabilir. Sadece biyokimyasal veya genetik değil; yaşanılan tiklerin çevresel etmenleri de mevcuttur.
Yoğun yaşanan stres, aile hayatı, okul – iş ortamları, heyecan ve panik durumu gibi durumlar da bireylerde tik oluşmasına sebep olabilir. Uzun süreli bir tik sahibi olan kişilerde başka psikolojik rahatsızlıklar oluşması veya görülmesi de olasıdır.
Tik Nasıl Geçer?
Çoğu psikoloijik rahatsızlıkta olduğu gibi, tiklerin tedavisinde de başvurulan iki yöntem vardır. Bunlardan biri ve en gereklisi psikoterapi yöntemidir. Diğer ise ilaç tedavisidir. Tek başına ilaç tedavisinin kalıcı sonuçları olmayacağından, psikoterapi yöntemine başvurulmalı ve sadece uzman kişinin talimatlarına uyulmalıdır.
Tik belirli durumlarda oluşuyorsa, ne zamanlar oluştuğu iyice gözlemlenmeli ve bu sebeple tikin nedeni bulunmalıdır. Sebebi ve gerekli çevresel etmenleri iyi gözlemlenen tiklerin tedavisini yapmak daha kolaydır.
Tik Tedavisinde Kullanılan İlaçlar Nelerdir?
Sadece bir uzman tarafından reçete edilmesi gereken ve doktor önermeden kullanıldığı zaman zararlı sonuçlara yol açabilecek; bazı tik ilaçları mevcuttur. Psikoterapi seanslarında, doktor ilaç kullanımını önerip reçete ettiyse düzenli bir şekilde ilaçlar kullanılmalıdır.
Tik tedavisinde reçete edilen bazı ilaçlar ise şunlardır: Ziprasidon, Ketiyapin, Haloperidol, Risperidon, Flufenazin, Olanzapin, Sülpirid, Klonidin, Aripiprazol ve Pimozid… Bu ilaçların olası yan etkileri mevcuttur ve bu yüzden doktor reçete etmeden kullanılmaması gerekir.
Tik için Hangi Doktora Gidilir?
Eğer tikler çocuklarda oluştuysa Çocuk Ruh Sağlığı bölümüne müracaat edilebilir. Fakat oluşan tikler yetişkinlerdeyse, psikoterapi yöntemi için bir Psikoloji bölümüne başvurulmalıdır. Kendi kendine geçmeyen tikler için mutlaka bir uzman desteği ve tedavisi alınması şarttır. Bu bölümler hem birçok devlet hem de birçok özel hastanede mevcuttur.
Tourette Sendromu Nedir?
Tourette Sendromu kişilerde çocukluk döneminde başlayan ve istem dışı sürekli olarak gerçekleşen tiklerdir. Tourette Sendromu nörolojik bir hastalıktır ve erken dönemde fark edildikten sonra mutlaka bir uzman yardımı ile tedavi sürecine başlanmalıdır.
Genellikle 7 veya 12 yaş arasındaki çocukluk döneminde kendini belli eden Tourette Bozukluğu Sendromu, en kısa bir ay sürer. Ve tiklerin etkisi bir seneden fazla süreyi kapsar. Geçici olmaması olağan olan Tourette Bozukluğu Sendromu’nda çocuklar veya yetişkinler, uzman yardımı ile bu durumdan kurtulabilirler. Fakat kişiler kendi başlarına tedavi aramak yerine mutlaka psikolojik destek almalıdır.
Tik Çeşitleri Nelerdir?
Tikler dört gruba ayrılırlar.
Gelip Geçici Tikler: Birçoğu stresten ya da çevresel etmenlerden oluşur ve dönemseldir.
Kronik Motor veya Vokal Tikler: Omuz silkme, burun çekme, kaş kaldırma, burun temizleme gibi görülebilen bu tikler bir yıldan fazla görülebilmektedir.
Tourette Bozukluğu Sendromu: 7 ve 10 yaşlar aralığında başlar ve dönem dönem azalıp artmalar gösterir. Birçok sebepten oluşabilir.
Başka Türlü Adlandırılamayan Tik Bozukluğu: Genellikle yetişkinlerde, 18 yaşından sonra görülen bu tik bozukluğunda, yapılan tikler genellikle 4 haftadan daha kısa sürmektedir.
Tikler Kendiliğinden Geçer Mi?
Bazı tik çeşitleri uzun sürer fakat bazı tikler dönemseldir. Dönemsel olup gelip geçici olan tiklerin sebepleri genellikle stres kaynaklıdır. Veya çevresel etmenler geçici tiklere sebep olabilirler. Fakat bir seneden daha uzun süren tikler varsa mutlaka uzman bir kişiden yardım alınmalıdır. Özellikle de tikler çocuklarda görülüyorsa ve uzun sürüyorsa, bir Çocuk Ruh Sağlığı bölümüne müracaat edilmelidir.
Geçici Tik Bozukluğu Nedir?
Hemen hemen her gün, günde birden fazla kez kendini belli eden; en az bir ay süreyle başlayıp bir yılı aşkın süreli yaşanan tiklere geçici tik bozukluğu denmektedir. Bu durumlarda uzmanlara danışılmalı ve gerek psikoterapi gerekse de ilaç tedavisi ile bu tiklerin geçmesi amaçlanmalıdır. Geçici tik bozukluğu hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülebilir.
Çocuklarda Neden Tik Olur?
Genetik etmenlerin de etkili olduğu tik durumları, genellikle çevresel etmenler sebebiyle de oluşabilir. Özellikle yaşanan travma, yoğun stres ve gerginlik durumlarında tik oluşumları görülebilir. Tiki olan bir çocuk, ailesi tarafından stres altına alınırsa tiklerde artış gözlemlenebilir.
Birinci derecede veya yakın akrabalarda tik olan olan çocuklarda tik görülme olasılığı daha fazladır. Yani bu da tiklerin tamamı olmasa da genellikle genetik sebeplerden oluştuğunu göstermektedir.
Çocukların tik sahibi olması, başka psikolojik rahatsızlıkları veya başka problemleri de beraberinde getirebilir. Örneğin, tik sahibi olan çocuklarda öğrenme ve odaklanma güçlükleri görülebilir. Hiperaktivite bozukluklarına rastlanabilir veya obsesif kompulsif bozukluk belirtileri kendini gösterebilir. Bahsedilen bu etkiler sadece çocuklarda değil aynı zamanda yetişkinlerde de görülebilir.
