Cildi tırmalamak, yakmak veya kesmek, saçları yolmak koparmak, kemikleri kırmak, organları kesmek, gözü çıkarmak gibi ağır eylemlere varacak derecede kişinin kendi dokularına zarar vermesine psikiyatride kendine zarar verme denilmektedir.Psikodinamik teoriye göre kendine zarar vermeyi kişilerin kendilerine olan öfkelerinin dışa vurumu olarak açıklar.
Kendine Zarar Verme Davranışı Nedenleri Nelerdir?
Kişiler dayanamadıkları duygusal acıyı daha kabul edilebilir bir fiziksel acıya yöneltmeleri ve kendilerine zarar vermeleri şeklinde ortaya çıkmaktadır. Bu davranış gençlerde öfke, kaygı, hayal kırıklığı gibi duygular sonrası ortaya çıkmaktadır. Kendine zarar verdiklerinde bir rahatlama hissetmektedirler. Kişiler bu durumu bir şekil duygularını düzenleme yöntemi olarak kullanmaktadırlar. Fakat bu rahatlama olumsuz bir başa çıkma yöntemidir. Kişiler kendine zarar verme davranışını bir kez yapmaya başladıkları zaman bu davranışlar pekişerek, çözüm gibi görülmeye başlanmakta ve sıklıkla yapılmaya başlanmaktadır. Kendini dışlanmış, kötü olarak algılayan ve yaşamlarında olup biten olumsuzluklar nedeniyle hiç bir şey hissedemediklerini düşünen kişiler bir şeyler hissedebilmek için kendilerine zarar verebilmektedirler.
Bazı kişiler heyecan ve coşku yaratmak amacıyla kendine zarar verebilmektedirler. Bu davranışları yalnızken değil, toplum içinde olduğu zamanlarda ortaya çıkmakta, intihar niyeti olmamaktadır.
Kendine Zarar Verme Davranışının Ölçütleri Nelerdir?
Kendine zarar verme davranışını dört ana gruba ayırabiliriz:
1. Tipik kendine zarar verme davranışları: Derisini çimdiklemek, kafa atmak, kendine vurmak, dudak ısırmak, tırnak yemek, tırmalamak, kendini ısırmak ve saçını yolmak gibi davranışlar örnek gösterilebilir.
2. Psikotik kendine zarar verme davranışları: örnek olarak göz çıkarmak ve organ kesmek verilebilir.
3. Kompulsif kendine zarar verme davranışları: örnek olarak saç yolmak, deriyi çimdiklemek ve tırnak yemek verilebilir.
4. Dürtüsel kendine zarar verme davranışları: Örnek olarak kendini kesmek, kendini yakmak ve kendine vurmak verilebilir.
Kendine Zarar Verme Davranışı Psikolojik Midir?
Ergen dönemde ruhsal yakınmalar psikiyatrik değerlendirilmenin önemini vurgulamaktadır. Sosyal değişim ile Ruhsal ve bedensel değişimin yaşandığı bu ergenlik döneminin doğal seyrinde uyum zorlukları yaşanmakta ve bu değişimler psikiyatrik bozuklukların oluşmasına da zemin hazırlayabilmektedir. Kişinin ruhsal yapısında etkiler bırakan, stres boyutlarını aşan sarsıcı yaşantılar olabilmektedir. Bu tür yaşantılar ruhsal travmalar olarak isimlendirilir.
· Çocukluktaki ruhsal travmalar, kazalar, doğal felaketler yanında cinsel, fiziksel, duygusal kötüye kullanım ve ihmal şeklinde olabilir. Bu durum çocukluk çağında ve yineleyici olduğunda erişkinliğe kadar uzanan psikiyatrik bozukluklara yol açabilmektedir.
· Çocuğa yönelik kötü davranışlar ya da çocuk istismarı insanlık tarihi kadar eskidir. Toplumumuzun sosyal ve tıbbi bir sorunudur. Bu travmalar içinde çocuk istismarı tekrarlanabilir olması, çocuğa genellikle en yakınları tarafından yapılıyor olması, nedeniyle de tanımlanması ve tedavi edilmesi en zor olan travma şeklidir
· Kendine zarar verme; intihar niyetine bakılmadan, her türlü kendini yaralayıcı davranış olarak tanımlanmaktadır. Klinik açıdan önemli olan bu duruma ilgi artmaktadır. Kasıtlı kendine zarar verme olumsuz yan anlamı en az olan terimdir. Bu davranış her yaşta ortaya çıkabilir. Ergenlerde ve genç erişkinlerde dikkat çekici yüksek oranlar saptanmıştır.
· Ergenlerde kendine zarar verme geçici bir sıkıntı dönemini temsil etmekte ve daha ileri risk taşımıyor olabilmektedir. Ayrıca yaşamın sonraki döneminde ruh sağlığı problemlerine ve gelecekte ileri intihar davranışı riskini arttırabilmektedir.
· Kendine acı veren duyguları ve gerilimi azaltma, başa çıkma mekanizması olarak düşünülebilir.
· Anne babanın ayrılması, aile içi şiddet, anne babanın fiziksel taciz ve cinsel tacizi ile kendine zarar verme davranışı gösteren hastalar, bu tür davranışı olmayan hastalarla kıyaslandığında daha yüksek orandadır.
· Bu davranışı gösteren ergenlerin genel özellikleri intihar eden ergenlerin karakteristik özellikleriyle benzerlik göstermektedir
· Bazı durumlarda kendine zarar verme nedenleri anlaşılmaz görülebilir. Çünkü bu davranış çok impulsif görünebilmektedir. Bu nedenle klinisyen motivasyonu anlamaya çalışmak için ulaşılabilir tüm bilgiyi kullanmalıdır. Ve ergen ile genç erişkin psikiyatri polikliniğine başvuranlardaki kasıtlı kendine zarar verme davranışlarının yaygınlığını ve özelliklerini araştırmak ve kasıtlı kendine zarar verme davranışları ile çocukluk çağı travmaları arasında ilişki olup olmadığının saptanması amaçlanmıştır.
Kendine Zarar Verme Günah Mı?
‘’Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayın.”(Bakara, 2/195)
"Kendi kendinizi öldürmeyin." (Nisâ, 4/29 ) bu ayetlerden “İnsanın kendi vücuduna zarar vermesinin haram olduğu” hükmü çıkarılmaktadır.
Kendine Zarar Verme Korkusu Nedir?
Kendine zarar vermekten korkan kişiler uzman hekimde destek almaları gerekmektedir.
Kendine Zarar Verme Kişilik Bozukluğu Nedir?
En ağır kendine zarar verme form majördür. Şiddetli psikolojik bozukluklarla ilişkilidir. Mental retardasyon kendine zarar verme, bipolar bozukluk, şizofreni, bağımlı olan kişilerde görülmektedir. Kişiler korkunç bir ruh haline girmektedirler. Göz çıkartılması, feri yüzme, uzuv ampütasyonu bu grupta gözlenmektedir. Hastalar karşı konulmaz biçimde hipnotize olduklarını tarif etmekte ve karşı konulmaz bir dürtü ile eylemlerini gerçekleştirmektedirler. Dini suçlulukları da etkenler arasındadır.
Kafa vurma, kendini ısırma, saç çekme, cilt ve boğazda oyuk açma gibi eylemler stereotipik skendine zarar verme grubundadır. Tourette sendromu, Şizofreni ve otizm de bu duruma yol açan diğer psikolojik bozukluklardandır. Çoğu kez hastalar ne yaptıklarının farkında değildirler.
En sık görülen kendine zarar verme durumu ise yüzeysel ılımlı tip olandır. Farkında olmadan saç çekme ya da cildi kazıma şeklinde kendini göstermekte, fizyolojik şoku kullanıp negatif duygu durumdan kaçmayı sağlayıp bilerek kendini kesme ve yakma ile seyreden episodik tip ile düzenli biçimde kendine zarar verme eylemini içeren repetitif tip olarak üçe ayrılır.
Repetitif tip daha çok yeme bozukluklarıyla ilişkilendirilmektedir.
Kompulsif tipin en sık görüleni ise saç çekme, tırnak yeme, yara kabuğu ve deri oyma ve kaşımadır. Epizodik tip ise cilt kesme, cilt yakma, iğne sokma, kemik kırma şeklinde görülebilmektedir.
