Yüksek idareler tarafından alınan istimlak kararı için öncelikle yüksek kamu yararı olması şartı aranmaktadır. İstimlak kararını ancak kamu yararı alabilecek kapsamda olan idare belediyeler, üniversiteler veyahut köy tüzel kişilikleri alabilmektedirler. İstimlak; tüzel kişilerin kamu yararı kapsamında yer alan taşınamaz malların bir kısmının veya tamamının bedelini ödeyerek tarafına geçirmesi süreci ile gerçekleşir.
Bir gayrimenkul kamu kurum ve kuruluşları veya devlet tarafından istimlak edilerek imar planlarına sadık kalınarak yol, park, tramvay, metro ya da otopark gibi kamu hizmetleri için kullanılabilir. Karayolları, Devlet Su İşleri ve Üniversiteler istimlak yapabilirler. İstimlak yapılacak yer belirlendikten sonra bu alanın imar şekilleri belirlenerek tespit edilir. Bu işlemin ardından özel mülkün sahibine ya da sahiplerine bir tebligat gönderilir. Mülkiyet sahipleri uzlaşma komisyonuna davet edilir ve istimlak hakkında detaylı bilgi verilerek uzlaşma sağlanır. İstimlak süreci en kısa ve yalın haliyle özel mülkiyet içerisinde yer almakta olan bir gayrimenkulün devlet mülkiyeti haline getirilme süreci olarak tanımlanıyor. Böylece özel mülkiyet alanında bir yerin, kamu yararı kapsamında devlet eline geçirilme süreci istimlak süreci olarak adlandırılıyor ve bu işlem hukuki açıdan kabul görüyor.
İstimlak İle Kamulaştırma Arasındaki Fark Nedir?
Kamulaştırma ve istimlak temelde aynı anlama gelmektedir. Yani hem kelime anlamı olarak hem de bir süreç olarak istimlak ile kamulaştırma arasında herhangi bir fark söz konusu değildir. İstimlak yapılacağında satın alınacak özel mülkiyete ait alanının bedeli peşin bir şekilde ödenir. Bu mülk içerisinde imar planlarına bağlı kalınarak kamu yararı için hastane, okul, park gibi alanlar inşa edilir. Sonuç olarak istimlak etmek ve kamulaştırma arasında herhangi bir fark olmamakla beraber halk arasında iki kelimenin de sıklıkla kullanıldığı bilinmektedir.
İstimlak Ne Kadar Sürer?
Kamu kurum ve kuruluşları tarafından kendileri arazileri için istimlak kararı verilen özel mülkiyet sahiplerinin en çok merak edip sorguladıkları konulardan biri de istimlak sürecinin ne kadar süreceği konusudur. Konu hakkında detaylı bilgi sahibi olmayan insanlar istimlak sürecinin devlet tarafından kontrol edildiğini düşünerek, söz konusu sürecin uzun bir süreç olduğunu düşünmektedirler. Bu davalar kamulaştırma davaları olup Asliye Hukuk Mahkemelerince görülen davalardır. Mahkemelerin yoğunluk durumuna göre istimlak sürecinin sonuçlanması yaklaşık 10-12 ay sürebilir. Mülk birden fazla kişi üzerinde kayıt değil ise tebligatlara göre söz konusu süreç yaklaşık 1 yılı bulabilir. Bu süreç içerisinde dava sonuçlanır. Acele kamulaştırma davalarında da aynı süreç işlemekte olup, mülk ne kadar acele kamulaştırma içerisinde olursa olsun süreç yine en geç 1 yıl içerisinde sonuçlanacak şekilde yürümektedir. Bu davalarda özel mülk sahibi ile yapılan anlaşmalar da süre konusunda büyük önem taşımaktadır. Şayet mülk sahibi miktar konusunda anlaşmaya varmıyorsa süre 1 ay daha uzayacak ve istimlak süreci 13 ay gibi bir süreç içerisinde sonuçlanacaktır.
