İlk Vali Kimdir?

İlk valinin kim olduğu sorusu, tarihsel bağlama ve coğrafyaya bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Ancak genel anlamda bilinen en eski valilerden biri, Antik Mısır'da yaşamış olan Menes dönemine kadar uzanabilir. Fakat daha kesin ve tarihsel olarak belgelenmiş bir örnek ise Mezopotamya'daki Sümer Uygarlığı'ndan gelmektedir.

Sümer Uygarlığı ve İlk Valiler

Sümer Uygarlığı, bilinen en eski medeniyetlerden biridir ve Mezopotamya'da (günümüz Irak'ı) MÖ 4. binyılda ortaya çıkmıştır. Sümer şehir devletleri, her biri birer bağımsız şehir devleti olan küçük devletlerdi ve bu devletlerin başında "ensi" adı verilen yöneticiler bulunurdu. Ensi, hem dini hem de siyasi yetkilere sahipti ve bir şehir devletinin valisi veya kralı olarak hizmet ederdi.

Ensi ve Lugals

Ensi: Ensi, Sümer şehir devletlerinde yönetici konumundaydı ve genellikle bir şehir devletinin hem yöneticisi hem de baş rahibi olarak görev yapardı. Ensi, şehri ve çevresindeki kırsal alanları yönetirdi.

Lugal: Sümerler'in daha büyük hükümet yapılarında ise "lugal" (büyük adam veya kral) unvanı kullanılırdı. Lugaller, genellikle daha geniş bir bölgeyi yönetir ve birden fazla şehir devletini kontrol edebilirdi.

Tarihte Bilinen İlk Valiler

Mesilim: Sümer Kralı olarak bilinen ve MÖ 2600 civarında yaşamış olan Mesilim, Kish şehrinin hükümdarıydı ve Sümer'deki diğer şehir devletleri üzerinde de etkiliydi. Mesilim, Sümer tarihi boyunca önemli bir figür olarak kabul edilir.

Urukagina: MÖ 24. yüzyılda Lagaş'ın ensi'si olan Urukagina, sosyal reformları ve hukuki düzenlemeleriyle tanınır. Urukagina'nın reformları, tarihin bilinen en eski yazılı yasaları arasında yer alır.

Sonuç

Tarihteki ilk valilerin kim olduğu, coğrafi ve tarihsel bağlama bağlı olarak değişebilir. Ancak Sümer Uygarlığı'ndaki ensiler, tarihte bilinen en eski yöneticiler arasındadır ve bu bağlamda "ilk vali" kavramına oldukça yakın bir örnek teşkil ederler. Sümer şehir devletlerinde, hem siyasi hem de dini lider olarak hizmet eden ensiler, tarih boyunca valilik kavramının evriminde önemli bir rol oynamıştır. 

İlk Vejetaryen Kimdir?

İlk vejetaryen kimdir sorusu, tarih boyunca bitki temelli beslenmeyi tercih eden bireylerin belirlenmesiyle ilgili olarak cevaplanabilir. Tarihsel kayıtlar ve efsaneler, vejetaryenliği benimseyen ilk insanların kimler olabileceğine dair ipuçları verir. İşte vejetaryenliğin kökenine dair bazı önemli figürler:

Antik Çağlarda Vejetaryenlik

Pythagoras (MÖ 570 - 495):

Antik Yunan filozofu ve matematikçi Pythagoras, bitki temelli beslenmeyi savunan en bilinen erken dönem figürlerden biridir. Pythagoras, ahimsa (zarar vermeme) ilkesine inanıyor ve tüm canlılara saygı duyulması gerektiğini savunuyordu. Onun takipçileri, Pythagorasçılar, bitki temelli beslenme alışkanlıklarını sürdürmüşlerdir. Bu nedenle, vejetaryenlik bazen "Pythagoras Diyeti" olarak da anılır.

Budist ve Jainist Gelenekler:

MÖ 6. yüzyılda Hindistan'da ortaya çıkan Jainizm ve Budizm gibi dinler de vejetaryenliği teşvik etmiştir. Jainizm, özellikle ahimsa ilkesine sıkı sıkıya bağlıdır ve tüm canlılara zarar vermemeyi öğütler. Budizm'de de birçok takipçi, aynı prensibe dayalı olarak vejetaryenliği benimsemiştir.

Orta Doğu ve Antik Mısır:

Bazı eski Mezopotamya ve Mısır yazıtları, belirli rahipler ve dini figürlerin bitki temelli beslenmeyi tercih ettiklerini gösterir. Özellikle belirli ritüel ve dini uygulamalar sırasında et tüketiminden kaçınmışlardır.

Modern Vejetaryenlik

Leonardo da Vinci (1452-1519):

Rönesans döneminin ünlü sanatçısı ve bilim adamı Leonardo da Vinci, hayvan hakları ve bitki temelli beslenme üzerine yazılarıyla bilinir. Da Vinci, hayvanlara zarar vermemeyi savunmuş ve vejetaryen bir yaşam tarzını benimsemiştir.

Percy Bysshe Shelley (1792-1822):

İngiliz romantik şair Percy Bysshe Shelley, "A Vindication of Natural Diet" (Doğal Diyetin Savunması) adlı eserinde vejetaryenliğin erdemlerini ve sağlık yararlarını savunmuştur. Shelley, vejetaryenliği etik ve sağlık nedenleriyle savunan ilk modern yazarlardan biridir.

Sonuç

Vejetaryenlik, insanlık tarihinin çok eski dönemlerine kadar uzanan bir beslenme biçimidir. İlk vejetaryenlerin kim olduğu tam olarak belirlenemese de, Pythagoras ve Hindistan'daki dini liderler gibi figürler, bitki temelli beslenmeyi benimseyen ve teşvik eden erken dönem kişilikler arasında yer alır. Bu kişilerin öğretileri ve uygulamaları, vejetaryenliğin tarih boyunca farklı kültürler ve dinler tarafından benimsenmesine önemli katkılarda bulunmuştur.

İlk Vegan Kimdir?

Veganlık, hayvansal ürünleri tamamen reddeden bir yaşam biçimidir ve vegan terimi, 1944 yılında Donald Watson tarafından icat edilmiştir. Ancak, veganlık felsefesine benzer bir yaşam tarzı benimseyen insanlar tarihin çeşitli dönemlerinde bulunmuştur. İlk vegan olarak kabul edilebilecek kişilerin kim olduğuna dair tarihsel ipuçları vardır.

Veganlığın Tarihi Kökleri

Antik Çağlar

Pythagoras (MÖ 570 - 495)

Antik Yunan filozofu Pythagoras, bitki temelli beslenmeyi ve ahimsa (zarar vermeme) ilkesini benimsemiştir. Pythagoras'ın takipçileri, et ve diğer hayvansal ürünleri tüketmekten kaçınmışlardır. Ancak, Pythagoras'ın tamamen vegan olup olmadığına dair kesin kanıtlar yoktur; büyük olasılıkla sadece vejetaryen bir diyet izliyordu.

Budizm ve Jainizm

MÖ 6. yüzyılda Hindistan'da ortaya çıkan Budizm ve Jainizm, hayvanlara zarar vermeme ve ahimsa prensibini vurgulamıştır. Jainizm, özellikle, hayvanların herhangi bir şekilde sömürülmesini reddeder ve birçok Jain, vegan bir yaşam tarzı benimser. Ancak, bu dinler tamamen vegan değil, daha çok lakto-vejetaryen beslenme tarzını benimsemişlerdir.

Modern Dönem

Donald Watson (1910-2005)

1944 yılında İngiltere'de Vegan Society'yi kuran Donald Watson, modern veganlık hareketinin öncüsüdür. Watson, vegan terimini hayvansal ürünlerden tamamen kaçınmayı ifade etmek için icat etti ve bu yaşam biçimini yaymak için çalıştı. Kendisi, tüm hayvansal ürünleri diyetinden ve yaşam tarzından çıkardı.

Veganlık Felsefesine Erken Katkılar

Al-Ma'arri (973-1057)

Ortaçağ İslam dünyasında yaşayan Suriyeli filozof ve şair Al-Ma'arri, etik nedenlerle hayvansal ürünlerden kaçınmayı savunmuş ve vegan bir yaşam tarzı sürdürmüştür.

Sonuç

Modern anlamda veganlığın kurucusu olarak Donald Watson kabul edilir, çünkü vegan terimini icat etmiş ve veganlığın temel prensiplerini tanımlamıştır. Ancak, veganlığa benzer bir yaşam tarzını benimseyen kişiler tarihin çeşitli dönemlerinde bulunmuş ve bu felsefeye katkıda bulunmuşlardır. Antik Yunan filozofu Pythagoras ve Ortaçağ'da yaşamış olan Al-Ma'arri gibi figürler, hayvanlara zarar vermeme prensibini benimsemiş ve bu konuda öncü olmuşlardır.

İlk Yazar Kimdir?

İlk yazar olarak bilinen kişi, tarihte ismi bilinen ve yazılı eser bırakmış en eski kişi olan Enheduanna'dır. Enheduanna, MÖ 23. yüzyılda yaşamış bir Sümer rahibesi, şair ve yazar olarak kabul edilmektedir.

Enheduanna Kimdir?

Doğum ve Dönemi: Enheduanna, MÖ 23. yüzyılda (yaklaşık MÖ 2285-2250) yaşamıştır. O dönemde Mezopotamya'da hüküm süren Akkad İmparatorluğu'nun kralı olan Sargon'un kızıdır.

Görevi: Enheduanna, Sümer şehri Ur'da Ay Tanrısı Nanna'nın başrahibesi olarak görev yapmıştır. Bu pozisyon, ona hem dini hem de siyasi büyük bir nüfuz kazandırmıştır.

Eserleri: Enheduanna, Tanrıça İnanna'ya adadığı ilahiler ve şiirlerle tanınır. Yazdığı eserler, Sümer edebiyatının önemli parçaları arasında yer alır ve onun zamanının en etkili dini liderlerinden biri olduğunu gösterir.

Enheduanna'nın Eserleri

İnanna'ya Adanmış İlahiler: Enheduanna'nın en bilinen eserleri arasında İnanna'ya adanmış ilahiler yer alır. Bu ilahilerde Tanrıça İnanna'nın gücünü, güzelliğini ve savaşçı doğasını över.

Enheduanna'nın Eksiltmesi: Enheduanna, ilahilerinde kişisel duygularını ve dini deneyimlerini ifade etmiştir. Bu eserlerde kendisini Tanrıça İnanna ile özdeşleştirir ve tanrıçanın hizmetinde olduğunu vurgular.

Enheduanna'nın Önemi

Tarihteki İlk Yazar: Enheduanna, tarihte ismi bilinen ilk yazar olarak kabul edilir. Yazdığı ilahiler ve şiirler, onun adını ve kimliğini açıkça belirtir.

Edebi ve Tarihi Katkılar: Enheduanna'nın eserleri, Sümer edebiyatının ve genel olarak antik Yakın Doğu edebiyatının önemli bir parçasıdır. Onun eserleri, dini ve kültürel açıdan büyük bir öneme sahiptir.

Kadın Yazar Olarak Rolü: Enheduanna, sadece tarihteki ilk yazar olarak değil, aynı zamanda kadın bir yazar olarak da büyük bir öneme sahiptir. Onun yazılı eserleri, kadınların edebi ve dini hayatta önemli roller üstlenebileceğini göstermektedir.

Sonuç

Enheduanna, bilinen tarihteki ilk yazar olarak kabul edilir ve onun yazılı eserleri, hem edebi hem de tarihi açıdan büyük bir öneme sahiptir. İnanna'ya adadığı ilahiler ve diğer dini metinler, onun dönemin en etkili dini figürlerinden biri olduğunu ve yazılı kültürün gelişiminde önemli bir rol oynadığını gösterir. 

İlk Yazılımcı Kimdir?

İlk yazılımcı olarak kabul edilen kişi Ada Lovelace'tir. 1815 yılında Londra'da doğan Ada Lovelace, matematik ve bilgisayar biliminin öncülerinden biri olarak bilinir. Gerçek adı Augusta Ada King, Lovelace Kontesi olan Ada Lovelace, İngiliz şair Lord Byron'ın kızıydı. Ancak, babasıyla olan ilişkisinin kısa sürmesi ve annesinin isteğiyle bilim ve matematiğe yöneldi.

Ada Lovelace'in İlk Yazılımcı Olarak Tanınması

Ada Lovelace, Charles Babbage'ın geliştirdiği Analitik Makine üzerine çalışmalar yaparak tanınmıştır. 1842-1843 yıllarında, Babbage'ın bu mekanik genel amaçlı bilgisayar için yazdığı notları çevirdi ve üzerine kendi eklemelerini yaptı. Bu notlar, modern bilgisayar programlamasının temellerini atan ilk algoritma olarak kabul edilir.

Lovelace'in Katkıları

Analitik Makine: Charles Babbage'ın tasarladığı bu cihaz, modern bilgisayarların atası olarak kabul edilir. Ada Lovelace, bu makinenin sadece hesaplamalar yapmanın ötesinde daha genel amaçlı bir hesaplama cihazı olarak kullanılabileceğini öngördü.

Algoritma Geliştirme: Ada Lovelace, Analitik Makine için bir algoritma yazarak, ilk bilgisayar programcısı unvanını aldı. Bu algoritma, belirli bir sayılar dizisinin Bernoulli sayılarını hesaplamak için tasarlandı.

Bilgisayar Biliminin Temelleri: Lovelace, makinelerin yalnızca sayıların ötesinde işlevler gerçekleştirebileceğini, müzik besteleme ve bilimsel hesaplamalar yapma gibi daha karmaşık görevleri yerine getirebileceğini savundu.

Ada Lovelace Günü

Her yıl Ekim ayının ikinci salı günü, Ada Lovelace Günü olarak kutlanır. Bu gün, kadınların bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik (STEM) alanındaki katkılarını kutlamak ve teşvik etmek amacıyla anılır.

Ada Lovelace'in Mirası

Ada Lovelace'in çalışmaları, bilgisayar bilimi ve programlamanın temellerini atmış ve onun vizyonu, modern bilgisayarların ve yazılımların gelişimine ilham kaynağı olmuştur. Lovelace, aynı zamanda kadınların STEM alanlarında rol model olarak görülmesinde önemli bir figürdür.

Ada Lovelace, tarihin ilk yazılımcısı olarak anılmakta ve bilgisayar bilimleri alanındaki katkılarıyla anılmaktadır. Onun vizyonu ve öngörüleri, bugün kullandığımız bilgisayarların ve yazılım sistemlerinin temellerini atmıştır. 

İlk Yunan Kimdir?

"İlk Yunan kimdir?" sorusu, tarih ve mitoloji açısından farklı şekillerde yanıtlanabilir. Yunan medeniyetinin kökenleri çok eski zamanlara dayanır ve "ilk Yunan" ifadesi, hem mitolojik hem de tarihi bağlamlarda farklı anlamlar taşıyabilir.

Mitolojik Bağlamda İlk Yunan

Mitolojik açıdan, "ilk Yunan" olarak kabul edilen kişi Hellen'dir. Hellen, Yunan mitolojisinde Deukalion ve Pyrrha'nın oğludur ve Yunan halkının atası olarak kabul edilir. Hellen'in çocukları Aeolus, Dorus ve Xuthus, Yunanistan'ın büyük etnik gruplarının (Aeolia, Doria ve Ionia) isim babaları olarak bilinir.

Tarihi Bağlamda İlk Yunan

Tarihi bağlamda, Yunan uygarlığının başlangıcı hakkında konuşurken, MÖ 2. binyılın ortalarında Yunan yarımadasında yerleşik olan ve Hint-Avrupa kökenli olan Mikenler (Mykenler) ilk Yunanlar olarak kabul edilebilir. Miken Uygarlığı, Yunanistan'ın erken tarihinin önemli bir dönemi olarak kabul edilir ve bu uygarlık, MÖ 1600-1100 yılları arasında var olmuştur.

Miken Uygarlığı

Köken ve Gelişim: Mikenler, Yunan yarımadasında MÖ 1600 civarında ortaya çıkmış ve MÖ 1100 yılına kadar varlığını sürdürmüştür. Bu dönem, Yunanistan'da Bronz Çağı'nın sonlarına denk gelir.

Kültürel ve Askeri Güç: Miken Uygarlığı, savaşçı bir toplumdu ve geniş ticaret ağları kurmuşlardı. Troya Savaşı gibi efsaneler, Mikenlerin askeri güçlerini ve kahramanlıklarını anlatır.

Yazılı Belgeler: Mikenler, Linear B olarak bilinen bir yazı sistemi kullanmışlardır. Bu yazı sistemi, ilk Yunan yazı sistemi olarak kabul edilir ve Yunan dilinin erken biçimlerinden biridir.

Özet

"İlk Yunan" ifadesi, hem mitolojik hem de tarihi bağlamlarda farklı anlamlar taşıyabilir. Mitolojik olarak Hellen, Yunan halkının atası olarak kabul edilirken, tarihi olarak Mikenler, Yunan yarımadasında bilinen ilk büyük uygarlığı temsil eder. Bu iki perspektif, Yunan medeniyetinin kökenlerine dair kapsamlı bir anlayış sunar.