Semazen olabilmek için öncelikle “Mevlevilik “ felsefesini
benimsemek gerekmektedir. Mevlevilik, hümanist olmayı, affetmeyi, yalan söylememeyi,
iyi söz konuşmayı, temiz ve güzel yürekli bir kimse olmayı gerektirmektedir.
Daha sonrasında bir postnişin önderliğinde ( bir tekke ya da dini topluluğun,
Mevlevi tekkesinin şeyhi olan kimse) eğitim alarak yaklaşık 5 ayda semazen
olunabilmektedir.
Semazen Olmak İçin Nasıl Bir Eğitim Alınır?
Tasavvufun en önemli simgelerinden biri olan, Allah’ı
zikretmeyi felsefe edinen bir dini ayin şeklidir. İzleyenleri adeta büyüleyen
bu ayini icra eden kişilere semazen denilmektedir. Ney gibi musiki aletlerin eşlik ettiği bu
ayinde musiki bir çeşit meditasyon yöntemi olarak kullanılmaktadır.
Kollar iki yana açılarak bir el aşağıyı bir el yukarı
gösterecek şekilde dönüş başlar. Bu tesadüfi bir hareket değildir. Sağ avucun
gökyüzüne doğru bakması “haktan aldım” sol avucun aşağıya doğru bakması ise “
halka verdim, dağıttım“ anlamına gelmektedir.
Semazen olabilmek için sema eğitimi alınması gerekmektedir.
Ancak bu çok zor bir eğitim sürecidir. Ortasında 1 çivi olan yuvarlak bir tahta
üzerinde dönüş eğitimi verilir. Kişinin sol ayak başparmağı ve yanındaki
parmaklar çiviyi arasına alır. Ve 18 kez dönülür.
Her gün bu sayı bir miktar daha artarak semazen dönüşlere
alıştırılır. Bu sırada eller serbesttir. Daha sonrasında eller çaprazlama
şekilde omuzda birleştirilir. Dönüşler tekrar eder. Ortalama olarak 5-6 aylık
bir eğitim sonunda kişi semazen olur.
Okul Öncesi Semazen Nasıl Anlatılır?
Okul öncesi çocuklar genellik görsel anlatım ile konuyu çok
daha kolay ve kalıcı şekilde öğreneceklerdir. Bunun için semazen gösterileri izletilerek
yapmış oldukları hareketlerin anlamı çocuklara açıklanabilir.
Örneğin yuvarlak bir çemberde durmaları dünyayı, postnişin
yani tekke şeyhi güneşi, semazenlerin başı ayı ve semazenler de tıpkı güneşin
etrafındaki gezegenler gibi konumlandırılmıştır. Çocuklara sema ayini bu
şekilde anlatılabilir. Ayrıca karton ve kağıtlardan boyayıp keserek bir semazen
oluşturulabilir. Çocukların aklında daha net bir şekilde kalacaktır.
Semazen Ne Zaman Başladı?
13.yy’da Anadolu’da yaşamış olan ilahiyatçı, sufi mistik
şair Mevlana Celaleddin-i Rumi tarafından icra edilmiştir. Özellikle
Mevlana’dan sonra yaygınlaşmış ve bir ayin haline getirilmiştir. Semazen
gösterileri günümüzde özellikle Mevlana’nın ölüm yıl dönümünde “Şebi Aruz“
gecelerinde muhteşem bir gösteri sunarlar.
Semazenlerin Başı Neden Dönmez?
Sema gösterilerinin en ilginç ve bu kadar büyüleyici
olmasının nedenlerinden biri semazenlerin hiç durmadan aynı şekilde
dönebilmeleridir. Bu dönüş akıllara “semazenlerin başları dönmüyor mu“ sorusunu
illa ki getirmiştir. Bunun bilimsel nedeni iç kulaktaki dengeden sorumlu bölge
olan “vestibüler sitemdir“.
Semazenlerde ve dönme prensibine dayalı sporları yapan
sporcularda (bale, buz pateni gibi) Vestibüler sistem daha küçük olduğu
belirlenmiştir. Bu da baş dönmesine karşı kişilerin direnç kazanmasına neden
olmaktadır. Ayrıca eğitim ile birlikte baş dönmesi hissi azalmakta ve
genellikle semazenlerin tek bir noktaya bakarak dönmesi sağlanmaktadır.
Ayrıca semazenlerin sema ayini sırasında başlarını sağa
doğru eğmelerinden dolayı da başları dönmemektedir. Kafa, kalp ve sol bacak tek
eksen etrafında ve gözler yarı kapalı şekilde döndüğü için baş dönmesi
oluşmamaktadır.
Semazenler Nerede Çalışır?
Tasavvuf müziği eşliğinde sergilenen dini ayindir. UNESCO
tarafından 2008 yılında “somut olmayan kültürel miras“ olarak tescillenen sema
ayini gösterileri sırasında dünyadan da birçok misafir ağırlamaktadır.
Semazenler Kültür ve Turizm Bakanlıklarında, yaratıcı dans gruplarında yer
almaktadırlar.
