Uygurlar Kaça Ayrılır?
1. Tarihsel Dönemlere Göre Ayrım
Eski Uygurlar:
Orhun Uygurları (744-840): Uygur Kağanlığı, Orhun bölgesinde kurulmuş ve 840 yılına kadar varlığını sürdürmüştür. Bu dönemde Uygurlar, güçlü bir devlet yapısı ve kültürel gelişim göstermiştir.
Kansu Uygurları (866-1036): Uygur Kağanlığı'nın yıkılmasının ardından, Uygurların bir kısmı Kansu (Gansu) bölgesine göç etmiş ve burada Kansu Uygur Krallığı'nı kurmuşlardır.
Yeni Uygurlar:
Doğu Türkistan Uygurları: Günümüzde Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi olarak bilinen bölgede yaşayan Uygurlar, Doğu Türkistan Uygurları olarak anılmaktadır. Bu bölgedeki Uygurlar, kendi dil, kültür ve dinlerini (İslam) muhafaza etmektedirler.
Diaspora Uygurları: Günümüzde birçok Uygur, Çin dışında farklı ülkelerde yaşamaktadır. Bu diaspora toplulukları, genellikle Orta Asya, Türkiye, Avrupa ve Kuzey Amerika gibi bölgelerde bulunmaktadır.
2. Coğrafi ve Kültürel Ayrımlar
Coğrafi Ayrımlar:
Sincan Uygur Özerk Bölgesi: Çin'in batısında yer alan bu bölge, Uygurların yoğun olarak yaşadığı ana bölgedir. Burada Uygurlar, kendi kültürel ve dini kimliklerini sürdürmeye çalışmaktadırlar.
Kansu ve Gansu Bölgeleri: Tarihsel olarak bazı Uygur toplulukları, Kansu ve Gansu bölgelerinde de yaşamıştır.
Kültürel Ayrımlar:
Dini Farklılıklar: Eski Uygurların büyük bir kısmı Maniheizm, Budizm ve Hristiyanlık gibi dinlere inanmışken, günümüzdeki Uygurların büyük çoğunluğu İslam dinine mensuptur.
Dil ve Yazı: Uygurlar, tarih boyunca farklı alfabeler kullanmışlardır. Eski Uygurca, Orhun alfabesi ve Maniheist Uygur alfabesi ile yazılırken, günümüzde Uygurca, Arap alfabesi ile yazılmaktadır.
3. Siyasi ve İdari Ayrımlar
Eski Uygur Kağanlığı: Orhun bölgesinde kurulan ve geniş bir coğrafyaya hükmeden eski Uygur devleti.
Karahanlılar Dönemi: Uygurların İslamiyeti kabul etmesiyle birlikte, Karahanlılar döneminde önemli bir rol oynamışlardır.
Doğu Türkistan Cumhuriyetleri: 20. yüzyılda kısa ömürlü iki bağımsız Doğu Türkistan Cumhuriyeti kurulmuş, ancak bu devletler uzun süre varlıklarını sürdürememiştir.
Uygurlar, tarih boyunca çeşitli dönemlerde ve bölgelerde önemli siyasi ve kültürel roller üstlenmişlerdir. Bu nedenle, Uygurların ayrımları, tarihsel, coğrafi, kültürel ve siyasi bağlamlara göre farklılık göstermektedir.
Tarih öncesi çağlar,
insanlık tarihinin yazılı kayıtlardan önceki dönemini ifade eder. Bu dönemler,
insanlığın kültürel ve teknolojik gelişmelerine göre sınıflandırılmıştır. Genel
olarak tarih öncesi çağlar üç ana döneme ayrılır:
1. Paleolitik Çağ (Eski
Taş Çağı)
Zaman Dilimi: Yaklaşık 2.5
milyon yıl öncesinden MÖ 10.000 yıllarına kadar.
Özellikler: Bu dönemde
insanlar avcı-toplayıcı olarak yaşamışlar, taş aletler kullanmışlar ve
mağaralarda yaşamışlardır. Ateşin kontrol altına alınması ve mağara resimleri
gibi ilk sanat eserleri bu dönemde ortaya çıkmıştır.
Alt Dönemler:
Alt Paleolitik: Taş
aletlerin ilkel biçimlerinin kullanıldığı dönem.
Orta Paleolitik:
Neandertallerin yaşadığı ve daha gelişmiş taş aletlerin yapıldığı dönem.
Üst Paleolitik: Modern
insanın ortaya çıktığı ve kültürel gelişmelerin hızlandığı dönem.
2. Mezolitik Çağ (Orta Taş
Çağı)
Zaman Dilimi: MÖ 10.000 -
MÖ 8.000 yılları arası.
Özellikler: Bu geçiş
dönemi, avcı-toplayıcı yaşam tarzından tarım ve yerleşik hayata geçişin
başladığı süreçtir. Küçük taş aletler (mikrolitler) ve karmaşık av araçları bu
dönemde geliştirilmiştir. Ayrıca, bu dönemde geçici yerleşim yerleri ortaya
çıkmıştır.
3. Neolitik Çağ (Yeni Taş
Çağı)
Zaman Dilimi: MÖ 8.000 -
MÖ 3.000 yılları arası.
Özellikler: Tarımın
başlaması, hayvanların evcilleştirilmesi ve yerleşik yaşamın başlaması bu dönemin
temel özellikleridir. İlk köyler ve kasabalar bu dönemde kurulmuş, çömlekçilik
ve dokumacılık gibi el sanatları gelişmiştir. Ayrıca, bu dönemde ilk sosyal
yapıların ve dini inançların izleri görülmektedir.
Geç Neolitik Dönem: Bazı
bölgelerde, metal aletlerin kullanımıyla Neolitik Dönem'in sonlarına doğru
Kalkolitik Çağ'a (Bakır Çağı) geçiş yaşanmıştır.
4. Kalkolitik Çağ (Bakır
Taş Çağı)
Zaman Dilimi: MÖ 5.000 -
MÖ 3.000 yılları arası.
Özellikler: Bakırın
kullanımı bu dönemin ayırt edici özelliğidir. Tarım ve yerleşik yaşam devam
ederken, metalurji gelişmiş ve sosyal yapılar daha karmaşık hale gelmiştir.
Tarih öncesi çağlar, insanlığın gelişimini anlamak için kritik öneme sahiptir ve bu dönemlerde yapılan keşifler ve yenilikler, medeniyetin temellerini atmıştır.
Uygurlar Kaça Ayrılır?
Uygurlar, tarih boyunca
çeşitli dönemlerde farklı siyasi, kültürel ve coğrafi yapılar altında varlık
göstermiştir. Bu nedenle, Uygurların tarihsel olarak nasıl ayrıldığını anlamak
için birkaç önemli dönemi ve ayrımı göz önünde bulundurmak gerekmektedir.
1. Tarihsel Dönemlere Göre
Ayrım
Eski Uygurlar:
Orhun Uygurları (744-840):
Uygur Kağanlığı, Orhun bölgesinde kurulmuş ve 840 yılına kadar varlığını
sürdürmüştür. Bu dönemde Uygurlar, güçlü bir devlet yapısı ve kültürel gelişim
göstermiştir.
Kansu Uygurları
(866-1036): Uygur Kağanlığı'nın yıkılmasının ardından, Uygurların bir kısmı
Kansu (Gansu) bölgesine göç etmiş ve burada Kansu Uygur Krallığı'nı
kurmuşlardır.
Yeni Uygurlar:
Doğu Türkistan Uygurları:
Günümüzde Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi olarak bilinen bölgede yaşayan
Uygurlar, Doğu Türkistan Uygurları olarak anılmaktadır. Bu bölgedeki Uygurlar,
kendi dil, kültür ve dinlerini (İslam) muhafaza etmektedirler.
Diaspora Uygurları:
Günümüzde birçok Uygur, Çin dışında farklı ülkelerde yaşamaktadır. Bu diaspora
toplulukları, genellikle Orta Asya, Türkiye, Avrupa ve Kuzey Amerika gibi
bölgelerde bulunmaktadır.
2. Coğrafi ve Kültürel
Ayrımlar
Coğrafi Ayrımlar:
Sincan Uygur Özerk
Bölgesi: Çin'in batısında yer alan bu bölge, Uygurların yoğun olarak yaşadığı
ana bölgedir. Burada Uygurlar, kendi kültürel ve dini kimliklerini sürdürmeye
çalışmaktadırlar.
Kansu ve Gansu Bölgeleri:
Tarihsel olarak bazı Uygur toplulukları, Kansu ve Gansu bölgelerinde de
yaşamıştır.
Kültürel Ayrımlar:
Dini Farklılıklar: Eski
Uygurların büyük bir kısmı Maniheizm, Budizm ve Hristiyanlık gibi dinlere
inanmışken, günümüzdeki Uygurların büyük çoğunluğu İslam dinine mensuptur.
Dil ve Yazı: Uygurlar,
tarih boyunca farklı alfabeler kullanmışlardır. Eski Uygurca, Orhun alfabesi ve
Maniheist Uygur alfabesi ile yazılırken, günümüzde Uygurca, Arap alfabesi ile
yazılmaktadır.
3. Siyasi ve İdari
Ayrımlar
Eski Uygur Kağanlığı:
Orhun bölgesinde kurulan ve geniş bir coğrafyaya hükmeden eski Uygur devleti.
Karahanlılar Dönemi:
Uygurların İslamiyeti kabul etmesiyle birlikte, Karahanlılar döneminde önemli
bir rol oynamışlardır.
Doğu Türkistan
Cumhuriyetleri: 20. yüzyılda kısa ömürlü iki bağımsız Doğu Türkistan
Cumhuriyeti kurulmuş, ancak bu devletler uzun süre varlıklarını sürdürememiştir.
Uygurlar, tarih boyunca çeşitli dönemlerde ve bölgelerde önemli siyasi ve kültürel roller üstlenmişlerdir. Bu nedenle, Uygurların ayrımları, tarihsel, coğrafi, kültürel ve siyasi bağlamlara göre farklılık göstermektedir.
Uygarlıklar Kaça Ayrılır?
Uygarlıklar, tarih boyunca
coğrafi, kültürel, ekonomik ve siyasi farklılıklara göre çeşitli şekillerde
sınıflandırılabilir. Genel olarak, uygarlıkların sınıflandırılması tarihsel
dönemlere, coğrafi bölgelere ve kültürel özelliklere dayanır. İşte bazı yaygın
sınıflandırma yöntemleri:
1. Tarihsel Dönemlere Göre
Sınıflandırma
Eski Çağ Uygarlıkları:
Mezopotamya Uygarlıkları
(Sümerler, Akadlar, Babiller, Asurlular)
Mısır Uygarlığı
İndus Vadisi Uygarlığı
(Harappa ve Mohenjo-Daro)
Çin Uygarlıkları (Shang,
Zhou)
Yunan ve Roma Uygarlıkları
Anadolu Uygarlıkları
(Hititler, Lidyalılar, Urartular)
Orta Çağ Uygarlıkları:
Bizans İmparatorluğu
İslam Uygarlıkları
(Emeviler, Abbasiler, Selçuklular)
Orta Çağ Avrupa
Uygarlıkları (Karolenj İmparatorluğu, Feodal Avrupa)
Türk-İslam Devletleri
(Gazneliler, Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu)
Yeni Çağ ve Yakın Çağ
Uygarlıkları:
Rönesans ve Reformasyon
dönemi Avrupa Uygarlığı
Sanayi Devrimi sonrası
Batı Uygarlığı
Modern ve Çağdaş
Uygarlıklar (20. ve 21. yüzyıl dünya uygarlıkları)
2. Coğrafi Bölgeler Göre
Sınıflandırma
Afrika Uygarlıkları:
Antik Mısır
Kartaca
Mali İmparatorluğu
Zimbabve
Amerika Uygarlıkları:
Maya
Aztek
İnka
Asya Uygarlıkları:
Çin (Qin, Han, Tang, Song,
Ming, Qing)
Hindistan (Maurya, Gupta,
Delhi Sultanlığı, Mughal)
Japonya (Nara, Heian,
Kamakura, Edo)
Avrupa Uygarlıkları:
Antik Yunan ve Roma
Bizans İmparatorluğu
Orta Çağ Avrupa
Krallıkları
Modern Avrupa Devletleri
Orta Doğu Uygarlıkları:
Sümerler
Akadlar
Asurlular
Persler
İslam Uygarlıkları (Emeviler,
Abbasiler, Osmanlılar)
3. Kültürel ve Ekonomik
Özelliklere Göre Sınıflandırma
Tarım Uygarlıkları:
Neolitik Devrim sonrası
oluşan yerleşik tarım toplumları.
Endüstri Uygarlıkları:
Sanayi Devrimi sonrası
gelişen endüstriyel toplumlar.
Bilgi ve Teknoloji
Uygarlıkları:
20. ve 21. yüzyılın bilgi
ve teknoloji temelli toplumları.
4. Din ve İnanç
Sistemlerine Göre Sınıflandırma
Pagan Uygarlıkları:
Eski Yunan ve Roma, Kelt,
Germen uygarlıkları.
Monoteist Uygarlıklar:
Yahudilik, Hristiyanlık ve
İslam'ın etkisi altındaki uygarlıklar.
Doğu Dinleri ve
Felsefelerine Dayalı Uygarlıklar:
Hinduizm, Budizm,
Konfüçyüsçülük, Taoizm etkisindeki Asya uygarlıkları.
Uygarlıklar, tarih boyunca çeşitli şekillerde evrilmiş ve bu evrim süreçlerinde kültürel, ekonomik ve siyasi özelliklerine göre farklı dönemlerde ve bölgelerde sınıflandırılmışlardır. Her sınıflandırma yöntemi, uygarlıkların belirli özelliklerini ve etkilerini anlamak için farklı bir bakış açısı sunar.
Usuller Kaça Ayrılır?
Usuller, özellikle İslam
hukuku, İslam ilahiyatı ve Türk müziği gibi farklı alanlarda kullanılan
terimlerdir. Bu alanlarda "usul" terimi farklı anlamlara ve
sınıflandırmalara sahip olabilir. İşte bazı önemli alanlarda "usul"
teriminin ne anlama geldiği ve nasıl sınıflandırıldığı:
1. İslam Hukuku (Fıkıh)
Usulleri
İslam hukukunda
"usul" kelimesi, "usul al-fıkh" (fıkıh usulleri) olarak
bilinir ve İslam hukukunun temellerini ve metodolojisini ifade eder. Fıkıh
usulleri genellikle dört ana kaynağa dayanır:
Kuran: İslam'ın kutsal
kitabı.
Sünnet: Peygamber
Muhammed'in sözleri, fiilleri ve onayları.
İcma: İslam bilginlerinin
oybirliği.
Kıyas: Yeni meseleleri
mevcut hükümlere benzetme yoluyla çözme.
2. İslam İlahiyatı (Kelam)
Usulleri
Kelam ilminde, usul
terimi, teolojik konuların sistematik bir şekilde ele alınması anlamına gelir.
İslam ilahiyatında ana usul yöntemleri şunlardır:
Nakli Deliller: Kuran ve
hadis kaynaklı deliller.
Aklî Deliller: Mantık ve
akıl yürütmeye dayanan deliller.
3. Türk Müziği Usulleri
Türk müziğinde
"usul" terimi, ritmik kalıpları ifade eder ve belirli bir ritmik
yapıyı tanımlar. Usuller, belirli vuruş sayıları ve vuruş biçimleriyle
karakterize edilir. Türk müziğinde usuller şu şekilde sınıflandırılır:
Basit Usuller: İki, üç,
dört vuruşlu usuller. Örneğin, Nim Sofyan, Sofyan, Düyek.
Bileşik Usuller: Daha
karmaşık ve uzun süreli ritmik kalıplar. Örneğin, Zencirli, Raks Aksağı.
Ağır Usuller: Daha uzun ve
daha ağır ritimlere sahip usuller. Örneğin, Ağır Düyek, Devri Kebir.
4. Tasavvuf Müziği
Usulleri
Tasavvuf müziğinde de
çeşitli usuller kullanılır ve genellikle zikirler ve ilahilerde ritmik düzeni
sağlamak için kullanılır. Bazı örnekler:
Semaî: Sekiz zamanlı bir
usul.
Aksak Semaî: On zamanlı
bir usul.
Bu şekilde, usuller farklı alanlarda ve disiplinlerde önemli bir yer tutar ve her bir alanda özel bir sınıflandırma ve anlam taşır.
Uluslararası Örgütler Kaça Ayrılır?
Uluslararası örgütler,
çeşitli amaçlar doğrultusunda kurulmuş olan ve devletler, hükümet dışı
kuruluşlar veya uluslararası aktörler arasında işbirliğini teşvik eden kurumlardır.
Bu örgütler, işlevlerine, yapılarına ve üyelik kriterlerine göre farklı
kategorilere ayrılabilir. Genel olarak, uluslararası örgütler dört ana
kategoriye ayrılır:
1. Üyelik Yapısına Göre
Sınıflandırma
Hükümetlerarası Örgütler
(IGO):
Bu örgütler, üye
devletlerin hükümetleri tarafından oluşturulur ve uluslararası anlaşmalarla
kurulur.
Örnekler: Birleşmiş
Milletler (BM),NATO, Avrupa Birliği (AB),Dünya Sağlık Örgütü (WHO).
Hükümet Dışı Örgütler
(NGO):
Bu örgütler, bireyler veya
özel kuruluşlar tarafından oluşturulur ve genellikle kar amacı gütmez.
Örnekler: Uluslararası
Kızılhaç Komitesi, Amnesty International, Greenpeace.
2. Coğrafi Kapsamına Göre
Sınıflandırma
Küresel Örgütler:
Bu örgütler, küresel
ölçekte faaliyet gösterir ve tüm dünya ülkelerini kapsar.
Örnekler: Birleşmiş
Milletler, Dünya Ticaret Örgütü (WTO),Uluslararası Para Fonu (IMF).
Bölgesel Örgütler:
Bu örgütler, belirli bir
bölge veya kıtadaki ülkeleri kapsar.
Örnekler: Avrupa Birliği
(AB),Afrika Birliği (AU),Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN),Kuzey
Amerika Serbest Ticaret Anlaşması (NAFTA).
3. Fonksiyonlarına Göre
Sınıflandırma
Siyasi ve Güvenlik
Örgütleri:
Bu örgütler, uluslararası
barış ve güvenliği koruma amacı taşır.
Örnekler: Birleşmiş
Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK),NATO.
Ekonomik ve Sosyal
Örgütler:
Bu örgütler, ekonomik
işbirliği, kalkınma ve sosyal refahı artırma amacı güder.
Örnekler: Dünya Bankası,
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO),OECD.
Kültürel ve Eğitim
Örgütleri:
Bu örgütler, kültürel
değişim, eğitim ve bilimsel işbirliğini teşvik eder.
Örnekler: UNESCO,
Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC).
4. Kuruluş Amacına Göre
Sınıflandırma
Genel Amaçlı Örgütler:
Bu örgütler, geniş bir
yelpazede amaç ve faaliyetlere sahiptir.
Örnekler: Birleşmiş
Milletler, Avrupa Konseyi.
Özel Amaçlı Örgütler:
Bu örgütler, belirli bir
konuda odaklanır ve özel amaçlar doğrultusunda faaliyet gösterir.
Örnekler: Dünya Sağlık
Örgütü (WHO),Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA),Uluslararası Denizcilik
Örgütü (IMO).
Bu sınıflandırmalar,
uluslararası örgütlerin çeşitliliğini ve farklı alanlardaki rollerini anlamak
için önemli bir çerçeve sunar. Her bir kategori, uluslararası işbirliği ve
koordinasyonun farklı yönlerini temsil eder.