Kıbrıs Barış Harekatı Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey!
20 Temmuz 1974'te başlatılan Kıbrıs Barış Harekatı, Türk tarihi ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti için son derece önemlidir. Kıbrıs Barış Harekatı hakkında bilmeniz gereken tüm bilgileri sizler için derledik.
Kıbrıs Barış Harekatı Nedir?
TSK kod adı "Atilla Harekâtı" olan Kıbrıs Harekâtı, Başbakan Bülent Ecevit’in liderliğinde 20 Temmuz 1974 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin Kıbrıs'ta başlattığı askeri harekâttır. Yunanistan hükümetinin desteğiyle yapılan 15 Temmuz 1974 darbesinden sonra harekâtın ilk adımı atıldı. 14 Ağustos tarihinde başlatılan ikinci harekâtla birlikte Kuzey Lefkoşa ve adanın yüzde 37'si Türk kontrolüne geçti.
Kıbrıs Barış Harekatı Nasıl Başladı?
Osmanlı Devleti’nin 1. Dünya Savaşı’nda İngiltere ve müttefiklerine karşı Almanya’nın yanında yer almasının sonuçları Kıbrıs’ı da olumsuz etkiledi. 5 Kasım 1914 tarihinde İngiltere, Kıbrıs’ı egemenliği altına aldığını açıkladı. 1. Dünya Savaşı’nın sonunda yapılan Lozan Barış Antlaşması ile birlikte Kıbrıs, tamamen İngilizlerin kontrolüne girmiş oldu.
Türkiye, İngiltere ve Yunanistan’ın yaptığı görüşmelerin sonucunda 1959’da Türk ve Rum vatandaşlarının ortak yönetecekleri bir Kıbrıs Devleti’nin kurulması kabul edildi. Yapılan anlaşmaya göre Türkiye, Yunanistan ve İngiltere garantör ülkeler oldu. Yani, Kıbrıs’ta anayasal düzeni bozmaya yönelik herhangi bir girişimde Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’ye müdahale yetkisi verildi.
Daha sonra Kıbrıs Devleti kurulmasına rağmen Rum siyasetçiler, Yunanistan ile birleşme amaçlarından vazgeçmedi. Kıbrıs Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı olarak seçilmiş olan Makarios’un öncülüğünde kurulan Kıbrıs Milli Mücadele Örgütü adlı Rum örgütü, Türklere karşı saldırılar yapmaya başladı.
Aralık 1963’te düzenlenen saldırı ise en kanlı saldırılardan biriydi. Bir gecede yüzlerce Türk’ün katledildiği bu saldırı tarihte “Kanlı Noel” adıyla geçmektedir. Artan saldırılara karşılık Türkiye, Türk savaş uçaklarının Lefkoşa üzerinde uçurdu ve Rumlara ilk mesajı verdi.
Kıbrıs’ta yaşanan karmaşaya Birleşmiş Milletler (BM) el atmaya çalışsa da Rumlar, Türklere saldırmaya devam etti. Garantör devletler arasında yer alan İngiltere ise hiçbir müdahalede bulunmadı. Saldırıların artması sonucunda Türkiye, müdahale etmek için hazırlıklara başladı. İsmet İnönü Hükümeti, 1964’te TBMM’den Kıbrıs’a müdahale yetkisi aldı. Hükümet, 7 Haziran’da Kıbrıs adasına müdahale edileceğini duyurdu. 5 Haziran’da ise ABD Başkanı Lyndon Baines Johnson, İsmet İnönü’ye bir mektup yazdı. Bu mektup tarihe “Johnson Mektubu” olarak geçti. Mektupta, Türkiye’nin bu harekâttan vazgeçmesi istenildi.
Bu mektup üzerine Kıbrıs’a müdahale planından vazgeçildi. Ancak bununla birlikte Rumların saldırıları artış gösterdi. 15 Temmuz 1974 tarihinde Cuntacı Albay Nikos Sampson, Kıbrıs’ta kanlı bir darbe yaptı. Darbenin amacı ise Kıbrıs adasının Yunanistan'a bağlanma hayali olan 'Enosis'in gerçekleştirilmesiydi. Yapılan bu darbeye karşı Türkiye hızlı bir şekilde harekete geçti. Dönemin Başbakanı Bülent Ecevit, "Biz aslında savaş için değil barış için ve yalnız Türklere değil Rumlara da barış getirmek için adaya gidiyoruz" sözleriyle harekâtı duyurdu. 20 Temmuz’da Kıbrıs Barış Harekâtı başladı.
Kıbrıs Barış Harekatı Ayşe Tatile Çıksın Ne Demektir?
22 Temmuz 1974’te Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin kararı ile harekât durduruldu. BM Güvenlik Konseyi’nin kararı ile birlikte Türkiye, Yunanistan ve İngiltere bir araya gelerek Kıbrıs sorununun çözümü için görüşmelere başladı. Temmuz ayının sonunda başlayan Cenevre görüşmelerinden sonuç alınamayınca harekâtın ikinci bölümü "Ayşe tatile çıksın" parolası ile 13 Ağustos gecesi hayata geçirildi. Cenevre görüşmelerine katılan Dönemin Dışişleri Bakanı Turan Güneş'in kızının adı olan Ayşe, görüşmelerden sonuç alınamayacağının ve operasyon için zaman kaybedilmemesi gerektiğinin bir sembolüydü.
Kıbrıs Barış Harekatında Kaç Asker Öldü?
Kıbrıs Barış Harekâtı sonrası Türk Silahlı Kuvvetleri, 65 Deniz, 415 Kara, 5 Hava ve 13 Jandarma olmak üzere toplamda 498 şehit ve 1.200 yaralı vermiştir. Kıbrıs Türk tarafı 270 sivil ölü, 70 mücahit ölü ve 1,000 yaralı vermiştir. Kıbrıs Türkleri toplam 1672 şehit vermiştir. Yunanlar ve Rumlar’ın tarafı ise 12 bin yaralı ve 4 bin ölü vermiştir.
Kıbrıs Barış Harekatı Sonuçları Nedir?
Kıbrıs Barış Harekâtı, 18 Ağustos’ta sona erdi. Bu harekât ile Türk askeri önemli bir başarı kazandı. Harekât sayesinde Kıbrıs’ın bugünkü sınırları çizildi. 13 Şubat 1975 tarihinde ise Kıbrıs Türk Federe Devleti kuruldu. Federe Devlet ve Meclis Başkanı Rauf Denktaş oldu. 15 Kasım 1983 tarihinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) kuruluşu tüm dünyaya ilan edildi. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı ise Rauf Denktaş oldu.
