Araplar, tarihsel, coğrafi, dilsel ve kültürel bağlamda çeşitli alt
gruplara ayrılabilir. Bu ayrım, genellikle farklı kriterlere göre yapılır. İşte
Arapların ayrıldığı bazı ana kategoriler:
1. Coğrafi ve Bölgesel Ayrım:
Araplar, yaşadıkları coğrafi bölgelere göre şu şekilde gruplandırılabilir:
Mağrip Arapları (Batı Arapları): Fas, Cezayir, Tunus, Libya ve
Moritanya'yı kapsar.
Maşrek Arapları (Doğu Arapları): Mısır, Sudan, Lübnan, Ürdün,
Suriye, Irak, Filistin ve İsrail içindeki Arapları kapsar.
Körfez Arapları: Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar,
Bahreyn, Kuveyt ve Umman'ı kapsar.
Yemen Arapları: Yemen'de yaşayan Araplar.
Arap Yarımadası Arapları: Suudi Arabistan, Yemen, Umman ve diğer
Arap Yarımadası ülkelerini kapsar.
2. Dil ve Lehçe Ayrımı:
Araplar, konuşulan lehçelere göre de farklı gruplara ayrılabilir:
Mağrip Lehçeleri: Fas, Cezayir, Tunus ve Libya'da konuşulan Arapça
lehçeleri.
Mısır Lehçesi: Mısır'da konuşulan Arapça lehçesi.
Şam (Levant) Lehçesi: Lübnan, Suriye, Ürdün ve Filistin'de konuşulan
lehçeler.
Irak Lehçesi: Irak'ta konuşulan Arapça lehçesi.
Körfez Lehçeleri: Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar,
Bahreyn, Kuveyt ve Umman'da konuşulan lehçeler.
Yemen Lehçesi: Yemen'de konuşulan Arapça lehçesi.
3. Etnik ve Sosyal Ayrım:
Araplar, etnik ve sosyal yapıya göre de ayrılabilir:
Bedevi Araplar: Geleneksel olarak göçebe yaşam tarzını benimsemiş
olan çöl Arapları.
Köylü Araplar (Fellah): Kırsal alanlarda tarım ve hayvancılıkla
uğraşan Araplar.
Şehirli Araplar: Kentlerde yaşayan ve çeşitli mesleklerde çalışan
Araplar.
4. Tarihi ve Kabilesel Ayrım:
Araplar, tarihsel ve kabilesel bağlamda da ayrılabilir:
Adnaniler: Kuzey Arapları, Adnan soyundan geldiklerine inanılır.
Kahtaniler: Güney Arapları, Kahtan soyundan geldiklerine inanılır.
5. Dini Ayrım:
Araplar, dini inançlarına göre de gruplandırılabilir:
Sünni Araplar: İslam'ın Sünni mezhebine bağlı olanlar.
Şii Araplar: İslam'ın Şii mezhebine bağlı olanlar.
Hristiyan Araplar: Ortodoks, Katolik ve Protestan mezheplerine bağlı
olan Araplar.
Diğer Dinler: Dürziler, Bahailer gibi diğer dini inançlara sahip
Araplar.
Bu ayrımlar, Arapların zengin ve çeşitli kültürel, sosyal ve coğrafi
yapısını yansıtır. Arap dünyası, geniş bir coğrafi alana yayıldığından, bu tür
farklılıklar doğal olarak ortaya çıkmaktadır.
Cumhuriyet Dönemi Kaça Ayrılır?
Cumhuriyet dönemi, Türkiye Cumhuriyeti'nin 29 Ekim 1923'te ilan
edilmesinden günümüze kadar geçen süreci kapsar. Bu dönem, tarihsel
gelişimlere, siyasi değişimlere, ekonomik politikalara ve toplumsal dönüşümlere
göre farklı alt dönemlere ayrılabilir. Genel olarak Cumhuriyet dönemi şu
şekilde ana alt dönemlere ayrılabilir:
1. Erken Cumhuriyet Dönemi (1923-1945)
Bu dönem, Cumhuriyet'in kuruluş yıllarını ve Atatürk'ün reformlarını
içerir.
1923-1938: Mustafa Kemal Atatürk'ün cumhurbaşkanlığı dönemi. Bu
dönemde radikal reformlar yapılmış ve laik, modern bir devlet yapısı
kurulmuştur.
Reformlar: Harf Devrimi, Medeni Kanun, Şapka ve Kıyafet İnkılabı,
Tekke ve Zaviyelerin Kapatılması, Kadınlara Seçme ve Seçilme Hakkı verilmesi
gibi.
1938-1945: İsmet İnönü'nün cumhurbaşkanlığı dönemi. II. Dünya Savaşı
yıllarını kapsar ve Türkiye'nin savaş dışı kalma politikaları uygulanmıştır.
2. Çok Partili Hayata Geçiş ve Demokrat Parti Dönemi (1946-1960)
Bu dönem, Türkiye'de çok partili siyasal hayatın başladığı ve
Demokrat Parti'nin (DP) iktidara geldiği dönemdir.
1946: İlk çok partili seçimler.
1950-1960: Demokrat Parti'nin iktidar dönemi. Ekonomik kalkınma ve
demokratikleşme adımları, ancak aynı zamanda siyasi gerilimler ve muhalefete
baskılar.
3. Askeri Müdahaleler ve Darbeler Dönemi (1960-1983)
Bu dönem, Türkiye'de askeri müdahalelerin ve darbelerin yaşandığı
dönemdir.
1960 Darbesi: 27 Mayıs 1960'ta askeri darbe. Demokrat Parti
hükümetinin devrilmesi ve yeni anayasa.
1961-1980: Siyasi istikrarsızlık, koalisyon hükümetleri ve ekonomik
sorunlar.
1971 Muhtırası: 12 Mart 1971'de askeri muhtıra. Hükümetin istifası
ve reformlar.
1980 Darbesi: 12 Eylül 1980'de askeri darbe. Siyasi partilerin
kapatılması ve yeni anayasa.
4. Özal Dönemi ve Liberal Ekonomi (1983-1993)
Bu dönem, Turgut Özal'ın başbakan ve cumhurbaşkanı olarak görev
yaptığı yılları kapsar.
1983-1989: Özal'ın başbakanlık dönemi. Ekonomik liberalizasyon ve
serbest piyasa reformları.
1989-1993: Özal'ın cumhurbaşkanlığı dönemi. Ekonomik büyüme ve dışa
açılma politikaları.
5. Koalisyonlar ve Ekonomik Krizler Dönemi (1993-2002)
Bu dönem, koalisyon hükümetleri ve ekonomik krizlerin yaşandığı
dönemdir.
1993-2002: Siyasi istikrarsızlık, koalisyon hükümetleri, ekonomik
sorunlar ve 2001 ekonomik krizi.
6. AK Parti Dönemi (2002-Günümüz)
Bu dönem, Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (AK Parti) iktidarda olduğu
dönemdir.
2002-2014: Recep Tayyip Erdoğan'ın başbakanlık dönemi. Ekonomik
büyüme, demokratikleşme adımları ve AB ile müzakere süreci.
2014-Günümüz: Recep Tayyip Erdoğan'ın cumhurbaşkanlığı dönemi.
Başkanlık sistemi, iç ve dış politika değişiklikleri.
Bu alt dönemler, Türkiye Cumhuriyeti'nin siyasi, ekonomik ve
toplumsal gelişimlerine göre farklı zaman dilimlerinde yaşanan önemli olayları
ve değişimleri yansıtır.
Ceza Mahkemeleri Kaça Ayrılır?
Ceza mahkemeleri, Türkiye'de ceza hukuku alanında adaletin
sağlanması amacıyla kurulmuş mahkemelerdir. Türkiye'de ceza mahkemeleri,
yargılama yetkilerine ve baktıkları davaların türüne göre farklı kategorilere
ayrılır. Bu mahkemeler, suçun niteliğine, işlenme şekline ve suçun büyüklüğüne
göre değişik türde davalara bakarlar. İşte Türkiye'deki ceza mahkemeleri ve
türleri:
1. Asliye Ceza Mahkemeleri
Görev Alanı: Asliye Ceza Mahkemeleri, kanunda ağır ceza
mahkemelerinin görev alanına girmeyen ve daha hafif suçlara ilişkin davalara
bakar.
Suçlar: Kasten yaralama, hırsızlık, dolandırıcılık gibi suçlar bu
mahkemelerde görülür.
Yargıç Sayısı: Tek yargıç tarafından yönetilir.
2. Ağır Ceza Mahkemeleri
Görev Alanı: Ağır Ceza Mahkemeleri, daha ağır ve önemli suçlara
ilişkin davalara bakar.
Suçlar: Cinayet, tecavüz, organize suçlar, uyuşturucu ticareti,
devlet güvenliğine karşı işlenen suçlar gibi ciddi suçlar bu mahkemelerde
görülür.
Yargıç Sayısı: Bir başkan ve iki üye olmak üzere üç yargıç tarafından
yönetilir.
3. Çocuk Mahkemeleri
Görev Alanı: Çocuk Mahkemeleri, suç işlediği iddia edilen 18
yaşından küçük çocukların yargılanmasında görevlidir.
Yargıç Sayısı: Tek yargıç tarafından yönetilir. Çocuk Ağır Ceza
Mahkemeleri ise ağır ceza gerektiren suçlarda üç yargıçlı olarak çalışır.
4. İcra Ceza Mahkemeleri
Görev Alanı: İcra ve iflas hukukuna ilişkin suçlara bakan
mahkemelerdir. Bu mahkemeler, icra ve iflas kanunlarına aykırı hareket edenler
hakkında karar verir.
Suçlar: İcra takibi ile ilgili yükümlülüklere uymama, borç ödememek
gibi konular.
5. Fikri ve Sınai Haklar Ceza Mahkemeleri
Görev Alanı: Fikri ve sınai mülkiyet haklarına ilişkin suçlara bakan
özel mahkemelerdir.
Suçlar: Marka, patent, telif hakkı ihlalleri gibi konular.
6. İstinaf Ceza Daireleri (Bölge Adliye Mahkemeleri)
Görev Alanı: İlk derece ceza mahkemelerinden verilen kararların
temyiz incelemesini yapar.
Yargıç Sayısı: Bir başkan ve iki üye olmak üzere üç yargıç
tarafından yönetilir.
7. Yargıtay Ceza Daireleri
Görev Alanı: Bölge Adliye Mahkemelerinin (İstinaf) kararlarının
temyiz incelemesini yapar. Yargıtay Ceza Genel Kurulu ise önemli ve içtihat
oluşturacak kararları inceler.
Yargıç Sayısı: Bir başkan ve yeterli sayıda üyeden oluşur.
8. Özel Yetkili Mahkemeler
Görev Alanı: Terörle mücadele, organize suçlar, devletin güvenliğine
karşı işlenen suçlar gibi özel nitelikli suçlara bakan mahkemelerdir. Bu
mahkemeler, Türkiye'nin belirli büyük şehirlerinde bulunur.
Yargıç Sayısı: Özel yetkili ağır ceza mahkemeleri genellikle üç
yargıçlıdır.
Çağlar Kaça Ayrılır?
Tarihsel süreç, insanlık tarihini anlamak ve incelemek amacıyla
belirli dönemlere veya çağlara ayrılmıştır. Bu çağlar, insanlık tarihinin
belirli aşamalarında meydana gelen önemli gelişmelere ve değişimlere göre
sınıflandırılır. Genel olarak tarihsel süreç dört ana çağda incelenir:
1. Prehistorik Çağlar (Tarih Öncesi Dönemler)
Prehistorik çağlar, yazının icadından önceki dönemi kapsar ve
insanlık tarihinin en eski dönemidir. Bu dönem, arkeolojik buluntular ve
fosiller yardımıyla incelenir.
Paleolitik Çağ (Eski Taş Çağı): M.Ö. 2,5 milyon yıl - M.Ö. 10.000
İnsanların taş aletler kullandığı, avcılık ve toplayıcılıkla
geçindiği dönemdir.
Mezolitik Çağ (Orta Taş Çağı): M.Ö. 10.000 - M.Ö. 8.000
Bu dönemde insanlar, daha küçük ve gelişmiş taş aletler kullanmış ve
yerleşik hayata geçişin ilk adımları atılmıştır.
Neolitik Çağ (Yeni Taş Çağı): M.Ö. 8.000 - M.Ö. 3.000
Tarımın başlaması, yerleşik hayata geçiş ve hayvanların
evcilleştirilmesi bu dönemde gerçekleşmiştir.
Kalkolitik Çağ (Bakır Taş Çağı): M.Ö. 5.000 - M.Ö. 3.000
Bakırın kullanılması ve tarım toplumlarının gelişmesi bu dönemde
olmuştur.
2. Tarih Çağları
Tarih çağları, yazının icadı ile başlayarak günümüze kadar devam
eden dönemi kapsar. Bu çağlar, belirli olaylar ve gelişmeler ışığında dört ana
döneme ayrılır:
İlk Çağ: M.Ö. 3.000 - M.S. 375
Yazının icadı ile başlar ve Roma İmparatorluğu'nun Batı'nın yıkılışı
ile sona erer. Bu dönemde Sümerler, Mısırlılar, Hititler, Yunanlar ve Romalılar
gibi medeniyetler önemli rol oynamıştır.
Orta Çağ: 375 - 1453
Roma İmparatorluğu'nun yıkılması ile başlar ve İstanbul'un fethi ile
sona erer. Bu dönemde feodalizm, Haçlı Seferleri, İslamiyet'in yayılması ve
Bizans İmparatorluğu önemli olaylar arasında yer alır.
Yeni Çağ: 1453 - 1789
İstanbul'un fethi ile başlar ve Fransız Devrimi ile sona erer.
Rönesans, Reform, Keşifler, Aydınlanma Çağı ve mutlak monarşilerin güçlenmesi
bu dönemin önemli olaylarıdır.
Yakın Çağ: 1789 - Günümüz
Fransız Devrimi ile başlar ve günümüze kadar devam eder. Sanayi
Devrimi, iki dünya savaşı, Soğuk Savaş, teknolojik gelişmeler ve küreselleşme
bu dönemin belirleyici unsurlarıdır.
Sonuç
Tarih, prehistorik ve tarih çağları olmak üzere iki ana döneme
ayrılır. Prehistorik çağlar, yazının icadından önceki dönemleri kapsar ve taş
aletler ile tarımın başlaması gibi gelişmelerle karakterize edilir. Tarih
çağları ise yazının icadı ile başlar ve günümüze kadar devam eden süreçleri
kapsar, belirli olaylar ve değişimlere göre dört ana döneme ayrılır.
Çerkezler Kaça Ayrılır?
Çerkezler, Kuzey Kafkasya'nın yerli halklarından biri olup, kendi
içlerinde farklı etnik ve dilsel gruplara ayrılırlar. Çerkezlerin başlıca
grupları Adigeler, Abazalar ve Abhazlar'dır. Bu gruplar, kendi içlerinde de
çeşitli alt gruplara ayrılabilir. İşte Çerkezlerin başlıca ayrımları:
1. Adigeler
Adigeler, Çerkezlerin en büyük ve ana grubunu oluşturur. Adigeler
kendi içlerinde farklı kabilelere ve lehçe gruplarına ayrılırlar:
Batı Adigeleri: Bu grup, Karaçay-Çerkes ve Adigey Cumhuriyeti'nde
yaşayan Adigeleri kapsar. Batı Adigeleri arasında şu kabileler bulunur:
Şapsığlar
Natuhaylar
Abzakhlar
Bjeduğlar
Temirgoylar
Hatukaylar
Çemguylar
Doğu Adigeleri: Kabardey-Balkar Cumhuriyeti'nde yaşayan Adigelerdir.
Doğu Adigeleri arasında:
Büyük Kabardeyler
Küçük Kabardeyler
2. Abazalar
Abazalar, Çerkezlerle dilsel ve kültürel yakınlık gösteren bir diğer
Kuzey Kafkas halkıdır. Abazalar kendi içlerinde şu alt gruplara ayrılır:
Aşkarualar: Abazalar arasında belirli bir alt grubu temsil eder.
Tapanta Abazaları: Abazalar arasında başka bir alt grubu temsil
eder.
3. Abhazlar
Abhazlar, Abhazya bölgesinde yaşayan ve Çerkezlerle kültürel ve
tarihsel bağları olan bir halktır. Abhazlar, kendi içlerinde belirli alt
gruplara ve lehçelere ayrılır:
Abjuvalar
Bzıp Abhazları
Sadz Abhazları
4. Şapsığlar
Şapsığlar, Adigelerin bir alt grubudur ve Batı Çerkesya'da,
özellikle Karadeniz kıyılarında yaşamışlardır. Şapsığlar, hem Batı Adigeleri
arasında hem de genel Çerkez toplumu içinde önemli bir yere sahiptir.
5. Çemguylar
Çemguylar, Adigelerin bir alt grubudur ve Batı Kafkasya'da
yaşamaktadırlar. Çemguylar, Adigeler arasında önemli bir kabile olarak bilinir.
6. Diğer Çerkez Grupları
Çerkezler arasında ayrıca tarihsel ve coğrafi ayrımlara dayanan başka alt gruplar da bulunur. Bu gruplar, Çerkez diasporasının farklı bölgelerdeki yerleşimlerine ve tarihsel gelişimlerine bağlı olarak şekillenmiştir.
