Türkler için yerinin çok ayrı olduğu zeybek oyunu, günümüze 16.yüzyıl itibari ile gelmiş bulunmaktadır. Halk tarafından, kurtuluş savaşında göstermiş oldukları muazzam mücadele karşısında askerleri kahraman olarak görmüşlerdir. Günümüze kadar gelen bu halk oyunu asla önem kaybetmemiş aksine giderek daha da önem kazanmıştır ve Zeybek adını bundan dolayı almıştır.
Zeybek Nasıl Oynanır?
Halk oyunu olan Zeybek, ilk olarak Batı Anadolu yöresinde görülmüştür. Aynı zamanda kendi içinde de türlere ayrılmaktadır. Birkaç oyuncu ile veya tek başına da oynanabilinir Zeybek oyunu. Tek başına veya birkaç oyuncu çember biçiminde dizilmesi ile oynanılır. Bu oyunda temsil edilmek istenen şey ise, cesur bir adamın halkı korumasıdır. Dansçı Zeybek oynarken, omuz hizasında ellerini kaldırıp başı ile de ellerini aynı hizaya getirip, iki yana doğru açar. Kollar bazı oyunlarda dirseklerden hafifçe kırılır. Adımlarını büyük atar ve hareketleri oldukça ağırdır. Bu dansın en belirgin hareketlerinden biri ise, dansçının bazen yere doğru olacak şekilde eğilip bir dizinin yere dokundurulmasıdır. Zeybek oyunun bu tarzını oynayan illerimiz; İzmir, Aydın, Denizli, Muğla ve Uşak’tır. Tabii ki bu listeye Balıkesir’in Ege sahili tarafları da dahil edilebilinir.
Kaşık zeybek tavrı etkisinde olan illerimiz İç Ege illeri yani; Kütahya, Afyonkarahisar, Bursa, Balıkesir’in doğu kısımları, Bilecik ve Eskişehir’dir. Kaşıklı zeybek kategorisine, Ankara taraflarında oynanan oyunlar girmektedir. Sinop’a kadar uzanmakta olan oyunlar Batı Karadeniz tarafını da içine almaktadır.
Teke zeybekleri türünün içine ise Burdur, Antalya, Isparta, Denizli’nin güney tarafları Acıpayam çevresi, Muğla-Fethiye girmektedir ve bu tür oldukça kıvrak olan ezgilere sahiptir.
Zeybek’in Türleri Nelerdir?
1-Ağır zeybek
Aydın Zeybeği olarak da isimlendirilebilinen Ağır Zeybek türünde genel olarak oyunu oynarken şu türkü eşlik eder dansa;
Uzun olur (aman) efelerin pıçağı
Beş yüz dirhem Şam Trablus kuşağı
Serbest olur (aman)Anadolu uşağı
Aşırdılar karlı (da) dağdan Keşiş’ten
Bilmiş ol ki geçmiş olur iş işten
Silahı da elinde, kaması da belinde
Yavrum İzmir yolunda ben bir güzele vuruldum
2-Kaşıklı zeybek
3-Kıvrak Zeybek diğer adı Teke zeybeği
4-Kırık zeybek
5-Toplu Güvende
Balıkesir’e ait bir oyun olan Toplu Güvende, toplu bir şekilde oynanır ve karcığar makamında olan bir eşlik ezgisi bulunmaktadır.
6-Harmandalı
Türkiye’nin genelinde bilinmiş olan Harmandalı Zeybeği, Ege yöresine ait bir türkü ve zeybek oyunudur. Tam olarak türkünün çıkış yerinin bilinmemesine rağmen bazı görüşlere göre Çanakkale-Balıkesir taraflarında olduğu yaygın olarak düşünülmektedir.
7-Kerimoğlu Zeybeği
1901 senesinde Muğla’nın Yeşilyurt beldesinde geçen, Kerimoğlu Eyüp’ün kahramanı olduğu bir olayın konu olduğu türküdür Kerimoğlu Zeybeği.
