Kült film teriminin film literatüründe net bir karşılığı
yoktur. Kült filmler, övülme düzeyinde peşinden gelen izleyiciyi kendine çeken,
zaman içinde izleyiciyi genişleten, içeriği ve yaklaşımı zamanın ana akımından
farklı olabilen filmler olarak tanımlanabilir. Bu film, kendine has doğasından
dolayı değil, seyirci onu yetiştirdiği için bir kült olarak adlandırılıyor.
Seyirci hangi filmi güzel bulursa bulsun, bu film zamanla kült bir film haline
gelecek.
Kült Nedir? Kült Ne Demektir?
Türk kült sözcüğü Fransız kültünden gelir. Kült; günümüz konuşma
dilinin Latince kültünden gelmektedir. Kült, ibadet ve inanç demektir. Öte
yandan, bir kült, bir hizmetin (kültus) yürütüldüğü şeydir. İbadet eylemi
inançla ilişkilendirilen değerlerin dışındadır. Bir kişi, bir fikir, bir iş
veya başka bir şey için olabilir. Tapılan şey bir kült haline gelir. Zamanla
kült kavramı inanç bağlamından ayrılmış ve giderek eseri karakterize etmek için
kullanılmaya başlanmıştır.
Kült Filmlerin Kısa Tarihsel Gelişimi
Filmden önce de kült terimi kullanılıyordu. Özellikle edebiyatta çok fazla eser kült olarak nitelendirilmektedir. Filmin başlangıcından bu yana yapılan birçok kült filmin arkasında yine edebi kült eseri vardır. Aynı yıl çekilen ve korku unsurlarıyla izleyenleri şaşırtan Nosferatu (1922) ve Cadı (1922) gibi filmler, en eski kült filmlerden biriydi. Kült kavramı, ana akımdan ayrılan rahatsız edici, küfürlü, yasak ve tartışmalı filmler bağlamında giderek daha fazla kullanılmaktadır. Bu filmlerin üretimi kült kavramının dikkat çekmesiyle önemli ölçüde artmıştır. Ana akıma girmek için mücadele eden filmlerin kült statüsü. Gelir, rezillik, şöhret ve benzeri değer elde etmek için bir çözüm haline gelmiştir. Kült kavramı; zamana, bölgeye, akıma ve türe göre kült filmlerin tarihsel gelişimi film tarihi boyunca uzanır. Bu tarihsel gelişmeyi kısaca özetlemek gerekirse kült kavramındaki esaslı değişiklikleri isimlendirmek yeterlidir. B-filmleri ve Z-filmleri, Hollywood'un altın çağındaki A-filmlerine alternatif olarak sinemalarda yerini almaya başlıyor ve B-filmlerinden çok daha ucuz olan Z-filmleri, çok sayıda prodüksiyon artışı için elverişli koşullar. Bir kült film yaptı. B ve Z filmleri, ana akımdan uzaklıkları göz önüne alındığında, izleyiciyi şok etmenin ve hayran bırakmanın yollarını denedi. Üretilen birçok filmden bugüne kadar kült olarak kabul edilenler biliniyor: Giant Claws (1957),Plans from Space 9 (1959) ... Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık'ta öncelikle gece geç saat sinemalarında (ve daha sonra yerel televizyon kanallarında) yayınlanan gece yarısı filmleri adı verilen filmler, kült filmlerin geliştirilmesi ve finansmanı için önemli bir alan açtı: Freaks (Freak's). 1932) , Rocky Horror Picture Show (1975),Eraserhead (1977)...
Kült Filmlerin Karakteristik Yapısı Nasıldır?
20. yüzyıla gelindiğinde kültler, başta sinema eserleri olmak üzere tüm sanat disiplinlerinde çok daha fazla kullanılmaya başlandı. Zamanla, belirli bir sanat alanının ikonik eserlerinden hoşlanan insanlar, diğer sanat alanlarının ikonik eserlerine ilgi duymaya başlıyor. Sanatsever kitlelerin başlangıçtaki tekdüzeliği ve kült eserlerin disiplinler arası geçişi birbirini tetikledi. Zamanla kült edebiyat eserleri yazıp filme alınmış, kült müzik eserleri filmlerde kullanılmıştır. Kült filmlerin tek ortak yanı, korumalarını veya onunla ilişkili izleyicileri kaybetmeden zaman içinde artırmalarıdır. Bunun dışında kült filmlerin çeşitli kombinasyonlarında şu özellikler bulunabilir: Genelde izleyicinin sınırlarını zorlarlar ve saldırgandırlar, yasaklanırlar veya sansürlenirler. Sanatsal değerleri (bazıları sinematik olsa da) zorlayıcı ve rahatsız edici olduğu için yoruma açıktır. Filmin kendisi kadar öne çıkan ikonik karakterler, tavırlar, sahneler veya nesneler içerirler. Ticari başarı, gösteri sayısı, gişe performansı ve satışlar öncelikle filmin kült statüsünü etkilemez.
Kült Filmler ile İlgili Çelişkiler Nelerdir?
Kült filmlerin seyircisi muhafazakardır. Zaman ve mekandan
bağımsız olarak kült filmlere öznel bir bağlılık gösterirler. Ama bir kült
filme bakarsanız, bunun muhafazakar olmadığını görürsünüz. Kült filmler
genellikle trendleri, yöntemleri ve alışkanlıkları değiştirerek kült haline
gelir. Bir filmi kült film yapan şey bir alt kültüre ait olarak yorumlanabilir,
ancak çoğu kült film dönemin klasiklerinin, modern klasiklerin veya popüler
filmlerin ürünleridir. Başka bir çelişki, küreselleşmemiş mezhepler için
geçerlidir. Film sadece yerel izleyiciler tarafından seviliyor ancak dünya
sinemasında çok az bilinmesi birçok filmin kült statüsünü kaybettiği anlamına
geliyor. Film büyüdükçe bu yanlış anlama artar.
Kült Film ve İzleyici Kitlesi
Kült filmlerde seyirci kavramı diğer filmlerden farklıdır.
Kült film izleyicileri genellikle zaman içinde izleyicilerin ve takipçilerin
ötesine geçer. İzleyiciler genellikle nesnel bakış açılarını terk eder, sinema
tutkusu geliştirmeye başlar ve sinemayı kültleri haline getirir. Kült filmlerin
doğru izleyici üzerinde psikolojik yıkıma neden olduğu tespit edilmiştir. Film,
filmin anlatısının izleyici tarafından kabul gören tarzını ve teknolojisini
bozuyor. Entelektüel yıkım genellikle izleyiciye entelektüel oluşum için bir
fırsat sağlar. Bu entelektüel oluşum, bir film kültü statüsü vermek için
önemlidir.
Önemli Kült Film Yönetmenleri
Stanley Kubrick
Michael Haneke
David Cronenberg
David Lynch
Quentin Tarantino
Yılmaz Güney
Ken Russell
George A. Romero
John Waters
Russ Meyer
Michelangelo Antonioni
Pier Paolo Pasolini
Bazı yönetmenler film alt kültüründe kült statüsü kazanmıştır. Kült film yönetmeni veya kült yönetmen olarak adlandırılan bir yönetmenin filmografisine bakıldığında, genel olarak birkaç filmin bir yönetmen tarafından kült statüsüne sahip olduğu açıktır- istisnalar vardır. Bir kült filmin tanımı gibi, bir kült yönetmenin tanımı da yönetmenin değil, yönetmenin takipçilerinin davranışlarını ifade eder.
